ក ព្យញ្ជនៈទី ១ ក្នុងវគ្គទី ១ ។
( ន. ) អវយវៈដែលតពីក្បាលទៅស្មា ឬទៅខ្លួននៃមនុស្សសត្វ ។
( កិ. ) តាំងផ្ដើម, តាំងធើ្វ ។
ឧទាហរណ៍៖ កដៃ, កជើង, កដប, កក្អម ។ កសាង, កចេតិយ, កភូមិ ។
ក៏ ( និ. ) ពាក្យជាសន្ធានមានសំឡេងកញ្ឆក់ខ្លីសម្រាប់និយាយតប្រយោគដោយឡែក ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកក៏ទៅ, ធើ្វដូច្នេះក៏បាន, របស់នេះរូបក៏ល្អ តម្លៃក៏ថោក ។
ករ បា. ( ន. ) ដៃ ។
ឧទាហរណ៍៖ លើកករប្រណម្យ ។
កល់ ( កិ. ) ទ្រពីក្រោម, ស៊ែមពីក្រោម ដើម្បីឲ្យស្មើមិនឲ្យល្អៀង ឬ ដើម្បីឲ្យហើប ឲ្យខ្ពស់ឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ដាក់កំណល់កល់ឲ្យខ្ពស់ឡើង ។
កល សំ. ( ន. ) ឧបាយយ៉ាងល្អិត, ល្បិច (ឧបាយកល) ។
ឧទាហរណ៍៖ ដំណើរហ្នឹងជាកលឧបាយរបស់គេទេ; ប្រយ័ត្នចាញ់កលគេ ។
កាន់ ( កិ. ) ចាប់ខ្ជាប់ ។ ប្រកាន់ការ ចាប់ការដោយមុខៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ កាន់ដំបង, កាន់ឆត្រ។ កាន់ការណាត្រូវធ្វើការនោះឲ្យហើយ។
កណ្ឌ បា. ( ន. ) ព្រួញ; គ្រាប់កាំភ្លើង; ទង់; ដើម; កំណត់, បរិច្ឆេទ, វគ្គ, ខ្សែ ។
ឧទាហរណ៍៖ សាស្រ្តាមួយកណ្ឌ ។
កន្លះ ( គុ. ) ដែលមានខ្លះ, ដែលមិនពេញ, នៅរវាងពាក់កណ្ដាល ។
ឧទាហរណ៍៖ អង្ករកន្លះតៅ, ប្រហែលកន្លះម៉ោង,.... ។
កន្លាស់ ( ន. ) ប្រដាប់មានមុខតូចស្រួចសម្រាប់ក្លាស់, ខ្ទាស់ ។ ( ន. ) ស្លឹកសម្រាប់ប្រក់, សម្រាប់បាំងដែលដេរ ក្លាស់ដោយកន្លាស់ ។ ( ន. ) ឈ្មោះឈ្លើងមួយប្រភេទ មានរូបតូចល្អិត ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្លាស់កន្លាស់ក ។ ស្លឹកកន្លាស់ ។ ឈ្លើងកន្លាស់ ។
កាប់ បា.( កិ. ) ប្រហារដោយគ្រឿងមានមុខមុត មានដាវនិងកាំបិតជាដើម។
ឧទាហរណ៍៖ កាប់ឈើធំ រលំឈើតូច ។
កប្ប បា.; សំ. ( ន. ) កាលដែលតាំងនៅយូរអង្វែង ។
ឧទាហរណ៍៖ មួយកប្ប, ភ្លើងប្រល័យកប្ប ។
កាំ ( ន. ) អ្វីៗ ដែលរៀបជាជាន់, ជាថ្នាក់សម្រាប់ទល់, សម្រាប់ទ្រ, សម្រាប់រង ។
ឧទាហរណ៍៖ កាំជណ្ដើរ, កាំរទេះ ។
កម្ម បា.; សំ. ( ន. ) អំពើ; ទោះអំពើល្អក្ដី អាក្រក់ក្ដី ក៏ហៅថា កម្ម ។
ឧទាហរណ៍៖ ទទួលកម្ម, រងកម្ម, តាមកម្មចុះ,កម្មករ, កម្មដ្ឋាន ។
កា ( ន. ) បំពង់សម្រាប់ដាក់ទឹក ។ ( កិ. ) សរសេរអាសយដ្ឋាន ឬសរសេរថែមសេចក្ដីផ្សេងៗ លើខ្នងសំបុត្រជាសញ្ញា ។
ឧទាហរណ៍៖ កាទឹក ។ កាស្រោមសំបុត្រ កាខ្នងសំបុត្រ ។
ការ ( កិ. ) ផ្សំផ្គុំបុរសនិងស្ត្រីឲ្យបានជាគូស្វាមីភរិយា ។ បា.; សំ. ( ន. ) កិច្ច ឬ អំពើដែលត្រូវធ្វើ ។ ( ន. ) ពាក្យសម្រាប់ប្រើដាក់ខាងដើមពាក្យដែលជាកិរិយាសព្ទផ្សេងៗ ដើម្បីធ្វើឲ្យទៅជានាមស័ព្ទ ។
ឧទាហរណ៍៖ ការកូន, ស៊ីការ ។ ការងារ, ធ្វើការ, ការសំពះ ។
ការណ៍ សំ. បា. ( ន. ) ហេតុ, ដំណើរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាស់ការណ៍ហើយឯង, សេចក្ដីរាយ-ការណ៍ ។
កាណ៌ សំ. ( ន. ) សព្វថ្ងៃប្រើជារាជសព្ទ គឺ ព្រះកាណ៌ “ត្រចៀកស្ដេច” ។
កាប ( ន. ) ខ្នោះសម្រាប់រឹតគាប ។
ឧទាហរណ៍៖ កាបរទេះ ។
កាព្យ បា.; សំ. ( ន. ) របៀបពាក្យចួនមានឃ្លោងឃ្លា (កំណាព្យ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ពាក្យកាព្យ, តែងកាព្យ ។
កៀប ( កិ. ) រឹតដោយតង្កៀប ។
ឧទាហរណ៍ ៖ ក្ដាមកៀប ។
គាប ( កិ. ) ចាប់រឹតដោយគំនាប ឬ ឃ្លាប ។
ឧទាហរណ៍ ៖ គាបត្នោត ។
កេរ ( ន. ) ដំណែល, ជាសម្បាច់របស់ដូនតា ឬមាតាបិតា ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រែនេះជាកេររបស់ជីដូនខ្ញុំ ។
កេរ្តិ៍ សំ.; បា. ( ន. ) សេចក្ដីសរសើរ, ការល្បី, ការល្បីលេចឮ, ខ្ចរខ្ចាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ កេរ្តិ៍ឈ្មោះ, និយាយបង្កាច់កេរ្តិ៍គេ, កេរ្តិ៍ឈ្មោះមិនសូវល្អ ។
គេ សំ. បា. ( បុ. ) សម្រាប់និយាយចំពោះអ្នកដទៃដោយមិនចេញចំឈ្មោះអ្នកណាមួយឡើយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំមិនហ៊ានរកគេទេ, កុំអាលទៅ ចាំគេមកជួបជុំសិន ។
កេស កែស, កេ--ឬ កែ-- បា. ( ន. ) សក់, សក់ទាំងឡាយ (ប្រើក្នុងរាជ-សព្ទ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះកេស; ចម្រើនព្រះកេសាថ្វាយ; កោរព្រះកេសា។
កេះ ( កិ. ) ឆ្កឹះដោយម្រាមដៃ, ដោយក្រចក ។
ឧទាហរណ៍៖ កេះដី, កេះរមាស់ ។
កែស ( ន. )ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ ស្លឹកស្រដៀងនឹងឈើក្រាមរមាស តែធំជាង ។
( ន. ) ឈ្មោះត្រីរំអិលមួយប្រភេទ សណ្ឋានដូចត្រីក្លាំងហាយ; ត្រីកែសមាន ៣ ប្រភេទគឺ កែសធម្មតា រូបតូចល្មម, កែសជម្រៅ ធំជាងបន្តិច ហើយនឹង កែសប្រាក់ ធំជាងនោះទៅទៀត ។
កែះ ( ន. ) ឈ្មោះសត្វចតុប្បាទព្រៃ រូបភាពស្រដៀងនឹងពពែ, រស់នៅតែក្នុងព្រៃភ្នំ, គេរាប់អានយកស្នែងមកដុះផឹកជាថ្នាំត្រជាក់ ។
កោត ( កិ. ) ស្ញែង, ស្ងើច ។ ខ្លាច, ញញើត ។
ឧទាហរណ៍៖ កោតក្រែង, កោតញញើត, កោតខ្លាច, កោតខាម) ។
កោដិ សំ. បា. ( ប. សំ. ) ចំនួន ១០ លាន ។
កោដ្ឋ បា. ( ន. ) ជង្រុក ។ របស់សម្រាប់ដាក់សព, ដាក់ធាតុ ។ ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទប្រើជាថ្នាំ ។
កំពុង ( គុ. ) ដែលពេញកំពូក កណ្ដាលឡើងមិនរាបស្មើ ។ ( និ. ) កាលក្នុង, កាលដែលជាប់នៅក្នុងរវាង ។
ឧទាហរណ៍៖ ពេញកំពុង, ថ្ពាល់កំពុង ។ កំពុងធ្វើការ, កំពុងនិយាយ... ។
កំពង់ ( ន. )ទីកន្លែងនៅមាត់ទឹកដែលជនានុជនចុះឡើងឬចតទូកជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ កំពង់ទូក, កំពង់កប៉ាល់, កំពង់ទឹក ។
ក្រំ ( កិ. ) ប្រកប, បញ្ចុះលោហជាតិផ្សេងៗ នឹងដែក ។ ( គុ. ) ខ្ទាំ; ស្ងួតស្ងប់, អន់; សៅហ្មង ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រំមាស ។ ក្រំខ្លួន, ក្រំ-ចិត្ត, ក្រៀមក្រំ ។
ក្រម សំ. ( ន. ) លំដាប់; ក្បួន, បែប, ពួក, ប៉ែក ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ, ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ។
ក្រាស ( ន. ) ប្រដាប់សម្រាប់សិតសក់ មានធ្មេញច្រើនដូចជាស្និត តែធំៗ ជាងស្និត ។ ឈ្មោះអណ្ដើកសមុទ្រមួយប្រភេទ ស្នូកមានពណ៌ថ្លា ធ្វើជាក្រាសសិតសក់ ឬ ជាប្រអប់ជាដើម ក៏បាន ។ ( ន. ) ពន្លកស្លាបខ្ចីដែលទើបនឹងដុះរង្វើលៗ ខ្លីៗ នៃកូនសត្វបក្សី ។
ឧទាហរណ៍៖ កូនក្អែកទើបនឹងដុះក្រាស ។
ក្រាស់ ( គុ. ) ដែលមានកម្រាស់, ទីទៃពីស្ដើង ។ ប្រាប់ចំនួនច្រើន ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្ដារក្រាស់, សំពត់ក្រាស់ ។ មានសម្បត្តិក្រាស់ក្រែល, មានធនធានក្រាស់ក្រែល, មនុស្សច្រើនក្រាស់ក្រៃ ។
ក្រឹត្យ សំ. ( ន. ) កិច្ច; ច្បាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ កាន់ក្រឹត្យវិន័យ។
ក្រិត ( កិ. ) លាក់ចំណាំ, លាក់ឲ្យមានស្នាមជាសម្គាល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រិតឈើចំណាំ ។
ក្លា ( គុ. ) សប្បាយក្នុងខ្លួន, អង់អាច, ដែលសំដែងកិរិយាឲ្យឃើញសេចក្ដីរីករាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្តក្លា, សំដីក្លា ។
ខ្លា ( ន. ) ឈ្មោះសត្វចតុប្បាទសាហាវ រូបរាងដូចឆ្មា តែធំជាង តែងនៅក្នុងព្រៃ បរិភោគសាច់ ។ ខ្លាមានច្រើនប្រភេទគឺ ខ្លាធំ, ខ្លារខិន, ខ្លាត្រី ។ ខ្លាមួយប្រភេទទៀតខ្មៅ បរិភោគឃ្មុំជាអាហារហៅថា ខ្លាឃ្មុំ ។
ក្លែង ( កិ. ) ធ្វើឲ្យប្លែកចាករូបរាងដើម ទៅយករូបរាងថ្មី ដើម្បីកុំឲ្យគេស្គាល់ ឬ ពោលឲ្យខុសចាកសំដីដើមទៅពោលសំដីថ្មីដើម្បីកុំឲ្យគេដឹង ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្លែងរូប, ក្លែងសំដី, ក្លែងសំឡេង ។
ខ្លែង ( ន. ) ឈ្មោះសត្វស្លាបមួយប្រភេទ សម្បុរក្រហមក្រមៅ ត្រង់កមានសម្បុរ-ស ចំពុះខុប ក្រញាំជើងចំណាប់មាំ អាចចាប់សត្វតូចៗ ស៊ីបាន ។
( ន. ) រូបតំណាងសត្វខ្លែង ធ្វើដោយក្រដាសសម្រាប់បង្ហើរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្លែងបង្ហើរ, បង្ហើរខ្លែង, បង្ហោះខ្លែង ។
ខ ព្យញ្ជនៈទី ២ ក្នុងវគ្គទី ១ ។ ( កិ. ) ចម្អិនម្ហូប ។ ( ន. ) ត្រី ឬ សាច់ដែលចម្អិនដោយមានគ្រឿងផ្សេងៗ លាយផ្សំផង។ ( ន. ) ឈ្មោះដាវដងវែង មានងៀងនៅខ្នង ។ ( ន. ) ប្រការ, ចំពូក, មាត្រា, បទ, ន័យ, សេចក្ដីស្រង់ រួមចំនួនខ្លីៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខត្រី, ខសាច់ ។ ត្រីខ, ជ្រូកខ ។ ដាវខ ។ ខ ១, ខ ២, ខ ៣ ។
ខរ សំ. បា. ( ន. ) ឈ្មោះយក្សមួយក្នុងរឿងរាមកេរ្តិ៍ ។
ខាន់ (ម. ព. ខ័ឌ្គ) ។
ខ័ន (ម. ព. ខ័ឌ្គ) ។
ខ័ឌ្គ ខាត់ សំ.; បា. ( ន. ) គ្រឿងសស្ត្រាមួយប្រភេទ ផ្លែមានមុខទាំងពីរខាង ផ្លែធំវែង និងដងខ្លី; ហៅថា ខ័ន (ព្រះខ័ន ឬ ព្រះខាន់) ។
ខន្ធ បា.; សំ. ( ន. ) ក; ដើម; គំនរ : ពួក, កង, ប្រជុំ; កំណត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខន្ធ ៥ គឺរូបក្ខន្ធ, វេទនាខន្ធ, សញ្ញាខន្ធ, សង្ខារក្ខន្ធ, វិញ្ញាណក្ខន្ធ, ទម្លាយខន្ធ, រំលត់ខន្ធ ។
ខណ្ឌ សំ. បា. ( ន. ) សង្កាត់, ប៉ែក, កំណត់, ប៉ែតអាណាខែត្រ ។
ឧទាហរណ៍៖ សង្កាត់ -> ខណ្ឌ -> ក្រុង ។ ឃុំ«នីគម» -> ស្រុក -> ខេត្ត ។
ខួ ( កិ. ) ធ្វើសម្លមួយយ៉ាងឈ្មោះ ខួ ។ ( ន. ) ឈ្មោះសម្លមួយយ៉ាង ដែលគេយកក្ដាម ឬ បង្កងមកបុកឲ្យល្អិតហើយលាយនឹងទឹក ពូតយករសជាតិមកចម្អិន ។
ឧទាហរណ៍៖ ខួក្ដាម, ខួបង្កង ។
ខួរ ( ន. ) អាការនៅក្នុងក្បាល ឬ ក្នុងឆ្អឹងខាប់ដូចចាហួយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខួរក្បាល, ខួរឆ្អឹង ។
ខោ ចិ. ( ន. ) សម្លៀកធ្វើដោយសំពត់ មានសណ្ឋានផ្សេងៗ មានជើង មានចង្កេះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខោស្នាប់ភ្លៅ, ខោជើងវែង ។
ខោរ ( ន. ) ឈ្មោះស្វាមួយពួក សម្បុរខ្មៅជាងស្វាក្រិស រូបធំ មុខខ្លី ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្វាខោរ ។
គ ព្យញ្ជនៈទី ៣ ក្នុងវគ្គទី ១។ ( គុ. ) ឥតសំដី ។ ( ន. ) ឈ្មោះឈើជាដំណាំ ផ្លែមានសរសៃជាប៉ុយសំឡីសម្រាប់ច្រកញាត់ខ្នើយ, កែប, ពូក ជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សគ ។ សំឡីគ, ខ្នើយញាត់សំឡីគ ។
គរ ( កិ. ) ធ្វើឲ្យជាគំនរ ។
គភ៌ សំ.; បា. ( ន. ) សត្វកើតក្នុងផ្ទៃ ។ គ័ភ៌
ឧទាហរណ៍៖ ទ្រង់គភ៌, ស្រីមានគភ៌។ គ័ភ៌
គន់ ( កិ. ) រកមើល; តែកម្រនិយាយដាច់តែឯង ច្រើននិយាយថា គយគន់ ឬ គន់មើល ។
គណ សំ. បា. ( ន. ) ពួក; ក្រុម; បន; ហ្វូង ។ សព្វថ្ងៃនេះ ប្រើជាសមណស័ក្តិរបស់បព្វជិត ។
ឧទាហរណ៍៖ មេគណ ។
គន្ថៈ គ័ន-ថៈ បា. ( ន. ) (គន្ថ) កម្រង; ចំណង, ...។ គម្ពីរ ឬ ក្បួនខាងសាសនា; ឈ្មោះកិលេសមួយពួក មាន អភិជ្ឈាកាយគន្ថៈ ជាដើម ។
គន្ធ គន់-ធ សំ. បា. ( ន. ) ក្លិន; គ្រឿងក្រអូប (សម្រាប់ប្រើតែក្នុងកាព្យ) ។ ប្រើភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ ។
ឧទាហរណ៍៖ គន្ធជាត, គន្ធពាណិជ, គន្ធពិដោរ, គន្ធរស ។ល។
គត់ ( កិ. ) (ម. ព. គុត) ។ ( គុ. ) ដែលត្រឹម, ដែលត្រឹមកំណត់មិនលើស មិនខ្វះ ។ ដែលជិតមិនលេច មិនជ្រាបទឹក ។
គុត ( កិ. ) ប្រហារ, កាប់, ពិឃាត, ធ្វើឃាត, សម្លាប់; ច្រើននិយាយថា វាយគុត, ធ្វើគុត ។
ឧទាហរណ៍៖ មានតែ ១០ គត់ ។ ឆត្រនេះគត់ភ្លៀងល្អណាស់ ។
គាត់ ( បុ. ) គេ, អ្នក ។
ឧទាហរណ៍៖ បងខ្ញុំធ្វើការមិនកើត ព្រោះគាត់មិនសូវសប្បាយ ។
កត់ ( កិ. ) សរសេរចំណាំ ។ ទប់, ឃាត់ទុកឲ្យនឹង ។
ឧទាហរណ៍ ៖ កត់ត្រា, កត់ពន្ធ ។ ដំរីដាលគេយកកង្វេរកាប់កត់ឲ្យនៅនឹង ។
គុន ( ន. ) ឈ្មោះសិល្បខាងគ្រឿងអាវុធ, ជាចំណេះវិសេសម្យ៉ាងរបស់អ្នកចម្បាំង ពីក្នុងសម័យបុព្វបុរសរាល់ប្រទេស ។
ឧទាហរណ៍៖ គុនដំបង, គុនដាវវែង, គុនដាវខ្លី, គុនកាំបិតគ្រលុក ... ។
គុណ សំ. បា. ( ន. ឬ គុ. ) ដំណើរធ្វើឲ្យចម្រើនកើនឡើង ។ សំ. បា. ( ន. ) សេចក្ដីចម្រើន; ថ្នាក់; ជាន់; លក្ខណៈ; ចំណែក; សេចក្ដីល្អ; សភាព; បែបបទ... ។ សភាវធម៌ដែលចម្រើនឡើងដោយលក្ខណៈរបស់ខ្លួនគួរគោរពតបស្នងនឹងខានពុំបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ គុណ ១០ ជា ២០, លេខគុណ ។ គុណមាតា, គុណបិតា, គុណគ្រូ, អ្នកមានគុណ ។ គុណធម៌, គុណនាម, គុណភាព, គុណវិបត្តិ, គុណសម្បត្តិ ។ល។
គំ ( កិ. ) ចាក់ទឹកត្រាំឲ្យរបើកបាយក្ដាំងដែលជាប់នៅនឹងបាតឆ្នាំង ។ បាយក្ដាំងដែលរបើកមកនោះ ហៅថា បាយគំ ឬ បាយគំទឹក ។
គុំ ( កិ. ) ប៉ងដោយអាក្រក់, ប៉ងធ្វើការបៀតបៀនគេ, ចងគំនុំ , គុំកួន គុំយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនមិនបណ្ដាលឲ្យភ្លេច ។
ឧទាហរណ៍៖ គុំវាយ, វាគុំកួនយូរហើយ ។
គុម្ព បា.; សំ. ( ន. ) ពួក, ប្រជុំ,... ។ ពួក, ប្រជុំដើមឈើ ឬ ដំណាំផ្សេងៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ គុម្ពឈើ, ចេក ១ គុម្ព ។
គូ ( ន. ) ស្នាមភ្លោះព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយ ឬ វាំង ។ ( ន. ) ចំនួនពីរផ្ទឹមគ្នា។
ឧទាហរណ៍៖ កសិណព័ទ្ធជុំវិញនគរវត្ត ។ មួយគូ, ពីរគូ, គូព្រេង, គូកម្ម ។
គូរ ( កិ. ) ធ្វើឲ្យកើតជាគំនូរតំណាងរូបរាងសរពើ ដោយដីខ្មៅ, ប៉ាកកា ឬ ជក់ ។ ( ប. ) ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំជាមួយពាក្យគិត ។
ឧទាហរណ៍៖ គូររូប, គូរគំនូរ, គូរផែនទី ។ គិតគូរ, គិតហើយសឹមគូរ ។
គូថ បា.; សំ. ( ន. ) អាចម ឬ អាចម៍, ឧច្ចារៈ, លាមក ។ គូធ
ឧទាហរណ៍៖ អង្គុយបន្ទោគូថក្នុងបង្គន់ ។
គូទ សំ. បា. ( ន. ) អវយវៈត្រង់ចំណែកកាយខាងក្រោយ ។ ប្រើដោយច្រឡំសរសេរ គូថ, ត្រូវប្រើ គូទ វិញទើបត្រឹមត្រូវ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដាក់គូទអង្គុយ ។
គួរ ( គុ. ) សម; គម្បី; ឥតទាស់ ។ ( អា. និ. ) សម, សមតែ, ល្មម, ល្មមតែ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកថាហ្នឹងគួរហើយ; ពាក្យនោះគួរហើយ ។ គួរខ្លាចអំពើអាក្រក់, គួរស្រឡាញ់អំពើល្អ, គួរតែ ។
កួរ ( ន. ) ចង្កោមផ្លែ, សំណុំផ្លែ ។ ចំពោះអម្ពិលនិងសណ្ដែកទ្រើង គេហៅសំដៅយកតួផ្លែតែម្ដងថា កួរ ។
ឧទាហរណ៍៖ កួរស្រូវ, កួរស្ពៅ, អម្ពិល ១ កួរ, កួរអម្ពិល, សណ្ដែក ១ កួរ គឺមួយផ្លែ ។
គេ សំ. បា. ( បុ. ) សម្រាប់និយាយចំពោះអ្នកដទៃដោយមិនចេញចំឈ្មោះអ្នកណាមួយឡើយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំមិនហ៊ានរកគេទេ ។ ធ្វើយ៉ាងហ្នឹងមិនល្អទេ នាំឲ្យខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះគេឯងអស់ហើយ ។
គេហ៍ គេ សំ. បា. ( បុ. ) ពាក្យសម្រាប់ប្ដីប្រពន្ធហៅគ្នាទៅវិញទៅមកដោយស្មោះស្មើ, ជាពាក្យរាបសារបស់ប្រជាជន, មានសេចក្ដីថា “អ្នកផ្ទះ” ។
ឧទាហរណ៍៖ គេហ៍អើយបាយឆ្អិនហើយឬនៅ ?
គ្រហស្ថ គ្រហ៊ាស់ សំ. ក្ល. សំ.; បា. ( ន. ) អ្នកមានផ្ទះ, អ្នកគ្រប់គ្រងផ្ទះ គឺអ្នកមានគ្រួសារ ។ ពាក្យផ្ទុយ បព្វជិត ។
ហស្ត ហ៊ាស់ សំ.; បា. ( ន. ) ដៃ ។ យើងប្រើជា រាជសព្ទ ។ គួរកុំច្រឡំ ហស្ត ជា ហស្ថ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះហស្ត ; ព្រះហស្តលេខា ; ឡាយព្រះហស្ត ។ល។
គ្រា ( ន. ) កាល, សម័យ ។
ឧទាហរណ៍៖ គ្រានេះ, គ្រានោះ, គ្រាក្រោយ, គ្រាអំណត់, គា្រក្រ ។ល។
គ្រាហ៍ សំ.; បា. ( ន. ) ដំណើរអង, កៀកអង ។ ប្រើក្លាយមកជា កិ. ។
ឧទាហរណ៍៖ គ្រាហ៍មនុស្សឈឺ , គ្រាហ៍មនុស្សមានរបួស ។
ង ព្យញ្ជនៈទី ៥ ក្នុងវគ្គទី ១ ។ ( គុ. ) ដែលមានរំពត់ខាងគល់ ឬខាងចុងងើយស្ទើតឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្នែងគោងស្ទើត, ទូកង (ប្រើឲ្យងាយមើល ងាយអាន គួរសរសេរ ស្នែងគោ-ងសស្ទើត, ទូក-ង) ។
ងរ ( កិ. ) សំដែងអាការមាយា នាំងរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ងរចុះ, ងរឡើង ។
ងា ( កិ. ) លើកដៃឡើងជន្ល ឬលើកដៃវាសវង់លំនាំគុន ។
ឧទាហរណ៍ ៖ ងាដៃ, ងាដៃជន្ល ។
ងារ ( ន. ) មុខការ, ទីតំណែងរាជការតាមបណ្ដាស័ក្ដិ, យសស័ក្ដិ ។ ( ន. ) ភាគដីល្មមកម្លាំងបុរសធ្វើមួយពេលហើយការ ។ ការដែលចែកដោយមុខ, ដោយឡែក ។ ( ប. ) ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំជាមួយនឹងពាក្យការ ។
ឧទាហរណ៍៖ លោកហ្នឹងមានងារជាអ្វី ? មានងារជាប្រធានាធិបតី ។ ដីមួយងារ, ភ្ជួរស្រែមួយព្រឹកបានពីរងារ ។ ធ្វើការតាមមុខងារ ។ ការងារ ។
ង៉ែង៉ ( ឧ. ) សូរសំឡេងទ្រខ្មែរ ។
ង៉ែង៉រ ( កិ. វិ. ) វិលវល់ស្ទាក់ស្ទើរ, កកែកករមិនដាច់ស្រេច ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរង៉ែង៉រ, និយាយង៉ែង៉រ ។
ច ព្យពា្ជនៈទី ១ ក្នុងវគ្គទី ២ ។ ( កិ. ) ពុះឈើបំបែកជាពីរដោយដឹងភ្លុក ។ ស. ( ន. ) ស្បៃហ្នាំង គឺស្បៃសដែលគេត្រដាងបញ្ចាំងស្រមោលរូបស្បែកដាប់រំហោក ។ យ. ( ន. ) (ឆ្កែ) ឈ្មោះឆ្នាំទី ១១ (សុនខ) ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សក្នុងជាន់បុរាណច្រើនចឈើធ្វើជាក្ដារក្រាល ព្រោះក្នុងសម័យនោះមានតែដឹងមិនទាន់មានរណារ ។ ចហ្នាំង ឬ ចណាំង សំពត់សដែលសម្រាប់បញ្ចាំងភាពយន្តសម័យបច្ចុប្បន្នក៏គឺ ច នុះឯង ។ ឆ្នាំ ច ។
ចរ ច សំ. បា. ( កិ. ) ត្រាច់, ដើរ, ទៅ; ប្រព្រឹត្ត ។
ចក្រ ច័ក សំ.; បា. ( ន. ) កង់; កង់មានកាំ; អាវុធមានសណ្ឋានជាវង់មូលមានងៀងជាបន្លាជុំវិញ មានមុខមុត; មណ្ឌល, រង្វង់មូល; ប្រទេស, អាណាខេត្ត; ពួក, ហ្វូង; កងទ័ព; កណ្ដាប់ព័ទ្ធជុំវិញ ... ។
ឧទាហរណ៍៖ កង់ចក្រ ។ អាណាចក្រ។
ចាក់ ( កិ. ) បុះដោយគ្រឿងប្រហារមានមុខស្រួច ។ យកអ្វីៗក្រៅអំពីគ្រឿងប្រហារបុះ ឬរុក ។ រលាក់អ្វីមួយចេញពីក្នុងអ្វីមួយដាក់ទៅក្នុង, ទៅលើវត្ថុ ឬទីកន្លែងផ្សេង ។
ឧទាហរណ៍៖ ចាក់ក្រឡេក, ចាក់ប្រឡែង ... ។ ចាក់ទឹក, ចាក់សំរាម ។
ចារ ( កិ. ) ធ្វើរបងទាបដោយដោតចម្រឹងឲ្យជាចារឹក ។ សរសេរដោយដែកចារ ។ ( ន. ) ឈ្មោះឈើមានផ្កាសម្បុរក្រហម ក្លិនឆ្អាប ។
ឧទាហរណ៍៖ ចារចំណារ ។ ចារសាស្ត្រា ។ ដើមចារ, ផ្កាចារ ។
ចារុ៍ ចា បា.; សំ. ( ន. ) បំពង់ ឬឡតតូចៗ ធ្វើដោយមាសឬប្រាក់ ដោតនឹងខ្សែអំបោះឬខ្សែសូត្រឲ្យធំល្មមស៊កចារុ៍នោះបាន ខ្សែនោះច្រើនតែមានពណ៌ក្រហម សម្រាប់ពួកស្ត្រីពាក់ជាគ្រឿងសម្អាងកាយកាលសម័យបុរាណ (ត្រូវគ្នានឹងខ្សែខ្លួនក្នុងសម័យសព្វថ្ងៃនេះ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ចារុ៍មាស, ចារុ៍ប្រាក់, ពាក់ចារុ៍ ។
ច័ន ( ន. ) ឈ្មោះឈើមានផ្លៃ កាលនៅខ្ចីមានរសចត់ លុះដល់ទុំ មានក្លិនក្រអូបប្រហើរឈ្ងប់ មានរសផ្អែមប្រើជាបង្អែម ។ ចាន់
ចន្ទ ច័ន បា. ( ន. ) សភាវៈសម្រាប់បំភ្លឺក្នុងពេលយប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះចន្ទពេញវង់ «លោកខែ, ខែរះ, ខែលិច, ខែភ្លឺ» ។
ចន្រ្ទ ច័ន សំ. ( ន. ) ដូចគ្នានឹង ចន្ទ ។
ចន្ទន៍ ច័ន សំ. បា. ( ន. ) ឈ្មោះឈើមានខ្លឹមក្រអូប ។
ឧទាហរណ៍៖ ចន្ទន៍ស, ចន្ទន៍ក្រហម ។
ចណ្ឌ សំ. បា. ( គុ. ) កាច; ក្ដៅ; ហឹរ ... ។ ន. កំណាច, សេចក្ដីក្រោធ, កំហឹង ... ។ ច័ណ្ឌ
ឧទាហរណ៍៖ ប្រចណ្ឌ ។
ចិត ( កិ. ) កាត់ជាចំណិត ។ ចិតប្រួម ចិតសម្រួលឲ្យរួមតូចខាងចុង ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិតបន្លែ ។ ចិតប្រួមខ្មៅដៃ ។
ចិត្ត សំ. បា. ( ន. ) ធម្មជាតសម្រាប់សន្សំអារម្មណ៍, សម្រាប់គិត ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្តត្រង់, ចិត្តវៀច; ចិត្តល្អ, ចិត្តអាក្រក់ ។ល។
ចិត្ត ចិត-តៈ ឬ ចិត-ត្រៈ បា.; សំ. ( គុ. ឬ ន. ) ដែលគេវិចិត្តហើយ, ដែលគេធ្វើដោយផ្ចិតផ្ចង់រួចស្រេចហើយ ។ ច្រើនប្រើជាគុណនាមជាង។
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្តវិជ្ជា, ចិត្រវិទ្យា, ចិត្តកម្ម, ចិត្តការ, ចិត្រករ ។
ចីរកាល ចេរកាល សំ. បា. ( ន. ) ការយឺតយូរ, កាលដ៏យូរ ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកឯងត្រូវរក្សារបស់នេះឲ្យបានគង់ឋិតថេរចីរកាលតទៅ ។
ចីរចរ ចេរៈចរ សំ. បា. ( ន. ) ដំណើរទៅយូរ (សម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) ។
ចេរចា ចេរ៉ៈចា ( កិ. ) និយាយរួសរាយកាន់គ្នា (ច្រើនប្រើថា ចរចា) ។
ចេរវិល ចេ-- ( កិ. )ត្រឡប់មកវិញ, ត្រឡប់មកកើត(ប្រជុំជាតក)។ ចេរវិលវឹង
ឧទាហរណ៍៖ ចេរវិលវឹងមក យោនយកជាតិជា បុត្រមហាក្សត្រា ... ។
ចេក ( ន. ) ឈ្មោះដំណាំមានស្លឹកប្រើការ មានផ្លែជាអាហារ ។
ឧទាហរណ៍៖ ចេកណាំវ៉ា, ចេកអំបូង, ចេកនួន, ចេកពងមាន់, ចេកជ្វា ។
ចេចៗ ( ឧ. ) សូរសម្រែកកូនក្មេង, សត្វបក្សី ឬម្រឹគ ចំពូកខ្លះ ។
ចោត ( គុ. ) ទីទៃពីទេរ គឺចំហុង ។ ឈ្មោះក្ដាមសមុទ្រមួយពួក ។
ឧទាហរណ៍៖ ច្រាំងចោត ។ ក្ដាមចោត ។
ចោទ បា. ( កិ. ) តឿន, ដាស់តឿន; សួរដណ្ដឹង; ដាក់ចំណោទ, ដាក់ប្រស្នាឲ្យរក; ប្ដឹង, ប្ដឹងប្រកាន់ ។
ចោទកៈ បា. ( ន. ) អ្នកចោទ ។ ចោទក៍
ឧទាហរណ៍៖ ខាងចោទក៍អាងថា ...។
ចំណោត ( ន. ) ទី, កន្លែងដែលចោត ។
ឧទាហរណ៍៖ ចំណោតច្រាំង, ចំណោតភ្នំ ។
ចំណោទ ( ន. ) សេចក្ដីចោទ, ពាក្យចោទ, ប្រស្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ចំណោទលេខ, រកចំណោទ , ដោះចំណោទ ។
ច្បា សំ. បា. ( ន. ) ឈ្មោះឈើផ្កាមួយប្រភេទ ផ្កាឥតក្លិន ។
ច្បារ ( ន. ) សួនដំណាំ, ទីដីដែលដាំបន្លែ ឬដាំដំណាំរាយរងផ្សេងៗ ដែលមានចំណារដោយឡែក ដោយសង្កាត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ច្បារផ្កា, ច្បារម្ទេស, ច្បារមន ។
ច្យុត សំ.; បា. ( កិ. ) ឃ្លាត, របូត, ស្លាប់, ដែលស្លាប់ហើយ; ច្រើននិយាយចំពោះតែទេវតាអស់ជីវិត ។
ឧទាហរណ៍៖ ទេវតាច្យុត ។
ច្យុតិ សំ. ( ន. ) កិរិយាឃ្លាត, របូត, កិរិយាឃ្លាតវិញ្ញាណ គឺសេចក្ដីស្លាប់ ។
ច្បោស ( កិ. ) អបអមអ្វីៗឲ្យជាប់ឲ្យមាំដោយច្បោស ។ ( ន. ) កងធ្វើដោយបន្ទោះផ្ដៅជាដើមសម្រាប់ស៊កប្រហករឹតអ្វីៗ ដែលគ្រេចឬដែលអប ដែលតស្ទបមុខឲ្យមាំ ។
ច្បោះ ( ន. ) គោលសម្រាប់សម្គាល់នាទី ឬសម្រាប់ទប់អ្វីៗឲ្យនឹង ។
ឧទាហរណ៍៖ បោះច្បោះ ។
ច្រុះ ( កិ. ) ដាំចម្រុះបង្គោលឈើឬបង្គោលឫស្សីឲ្យញឹកដើម្បីនឹងគាំនឹងទប់អ្វីៗឲ្យមាំ ។
ច្រោះ ( កិ. ) ត្រងសម្រក់យកទឹកថ្លា ។ រលុះ, ធ្វើឲ្យរលុះ ។
ឧទាហរណ៍៖ : ច្រោះក្បុង ។ ទឹកហូរច្រោះដី ។
ច្រេស ( ន. ) ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ ស្លឹកប្រើធ្វើជាបន្លែស្លស្រឡក់ ។
ច្រេះ ( កិ. )កាប់ឬចាំងរេះត្រង់ទីខាងៗនៃវត្ថុអ្វីមួយដើម្បីឲ្យរបេះបន្តិចម្ដងៗ។
ឧទាហរណ៍៖ ច្រេះគល់ឈើ, ច្រេះដីជើងដំបូក ។
ច្រែស ( ឧ. ) សូរឮដោយផ្លែចបនិងអំបែងឬដុំគ្រួសដែលគេកាប់ប៉ះត្រូវ ។
ឧទាហរណ៍៖ សូរច្រែស ។
ច្រែះ ( ន. ) ស្នឹមលោហជាតិមានដែកជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ច្រែះកើតពីដែកវាស៊ីដែក។
ច្រៀង ( កិ. ) បញ្ចេញសំឡេងរាយទំនុកឲ្យឮមានខ្ពស់ទាបជាបទគ្វាម ។
ជ្រៀង ( គុ. ) ដែលល្អៀង ។ គុ. ឬ ន. ឈ្មោះអក្សរតួទ្រេត ។
ឧទាហរណ៍៖ អក្សរជ្រៀង ។
ច្រាំង ( ន. ) រឹមស្ទឹង, ទន្លេ, សមុទ្រ ... (គួរកុំច្រឡំពាក្យ ច្រាំង នេះនឹងពាក្យ ជ្រាំង) ។
ជ្រាំង ( ន. ) សាច់ជាចម្រៀកៗក្នុងផ្លែដែលផ្សេងពីក្លែបនិងគ្រាប់ ។ ឈ្មោះរោគមួយប្រភេទ កើតនៅអណ្ដាត ឬទាំងសាច់ក្នុងមាត់ផង បណ្ដាលអំពីចំហាយក្ដៅឲ្យពងបែកប្រេះរអាមផ្សា ។ (អ្នកខ្លះមិនសូវប្រយ័ត្ន ច្រើនតែប្រើពាក្យ ច្រាំង ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ជ្រាំងខ្នុរ ។ កើតជ្រាំង។
ឆ ព្យពា្ជនៈទី ២ ក្នុងវគ្គទី ២ ។ ( កិ. ) បំភាន់ដោយសំដី ដើម្បីនឹងយកទ្រព្យរបស់គេ ។ ចងកសត្វពាហនៈរួបព័ទ្ធឃ្លុំមាត់ជួសកន្លុះ ជួសបង្ហៀរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆយកទ្រព្យគេ, ឆបោកប្រាក់គេ ។ ឆច្រមុះកូនគោ ។
ឆ ឆ ឬ ឆៈ បា.; សំ. ( ប. សំ. ) ប្រាំមួយ (៦) ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆមាស (ឆ-មាស) ។
ឆ ( ឧ. ) សូរឮដោយទឹកហូរឬចាក់គ្រាប់អ្វីនីមួយតូចៗ មានស្រូវអង្ករជាដើម ។ ឆៗ
ឆរ ( ប. ) ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំជាមួយនឹងពាក្យ ឈូ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សផ្អើលឈូឆរ ។
ឆាន់ ( កិ. ) បរិភោគ, ស៊ី ។
ឧទាហរណ៍៖ និមន្តលោកឆាន់, ឆាន់ចង្ហាន់ ។
ឆន្ទ ឆ័ន សំ. បា. ( ន. ) ឈ្មោះដំណើរកាព្យមានកំណត់ដោយអក្សរដែលត្រូវរៀបរៀង ... ។
ឆន្ទៈ ឆ័ន-ទៈ សំ. បា. ( ន. ) សេចក្តីប្រាថ្នា; បំណង; គំនិត; ការយល់ព្រម ... ។
ឆ្មា ( ន. ) បសុសត្វចតុប្បាទមួយប្រភេទជាសត្រូវនឹងកណ្ដុរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្មាមិននៅកណ្ដុរឡើងរាជ្យ (អ្នកធំមិននៅអ្នកតូចតែងឡើងចាង) ។
ឆ្មារ ( គុ. ) តូចបំផុត; សម្រាប់ហៅវត្ថុដែលតូចវែងឬសំឡេងតូចស្រួច ។ (ក្រូចឆ្មារ ក្រូចដើមទាប ផ្លែតូចៗ សម្រាប់ប្រើការបានច្រើនយ៉ាងមានប្រើធ្វើម្ជូរជ្រក់ជាដើម ) ។
ឧទាហរណ៍៖ សរសៃអំបោះឆ្មារ, សំឡេងឆ្មារ ។
ឆ្វេង ( ន. ) ទទៃពីស្ដាំ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សឆ្វេង ។
ឈ្វេង ( គុ. ) ថ្លាជ្រះឥតមន្ទិល ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹកថ្លាឈ្វេង ។
ឆ្ដោ ជើង ដ ( ន. ) ឈ្មោះត្រីស្រកាមួយប្រភេទ ពួកត្រីរ៉ស់; កាលនៅតូចគេហៅថា ត្រីដៀប, ធំទៅទៀតហៅថា ត្រីឆ្ដោ, ទៅពីឆ្ដោទៅទៀតហៅថា រាហូ ។
ឆ្ដោរ ជើង ដ ( ន. ) ដុំមាស ... ។
ជន ( ន. ) ប្រដាប់នេសាទមច្ឆជាតិមួយប្រភេទ ។
ជន ជន់ សំ. បា. ( ន. ) សព្វសត្វដែលកើតក្នុងលោក, មនុស្ស, អ្នកផង ។
ឧទាហរណ៍៖ ជនផងទាំងពួង, បណ្ដាជនទាំងប្រុសទាំងស្រី ។
ជន់ ( កិ. ) ឡើងសាយភាយ, ទឹកជន់ ។
ជន្ម ជន្មៈ ឬ ជន់ សំ. ( ន. ) ជីវិត ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះជន្ម, ទ្រង់គង់ព្រះជន្មនៅឡើយ, ជីពជន្ម, ជន្មាយុ ។
ជប ជប់ សំ. បា. ( កិ. ) ខ្សឹប; ស្វាធ្យាយខ្សឹបៗ, សូត្ររាយមន្តអាគមខ្សឹបៗ ឬសូត្រនឹកតែក្នុងចិត្ត; ប្រឡេះផ្គាំសូត្រខ្សឹបៗ ឬសូត្រដោយនឹកតែក្នុងចិត្ត ។ ន. កិរិយាខ្សឹប, ដំណើរសូត្រខ្សឹបៗ ឬសូត្រនឹកតែក្នុងចិត្ត ។
ជប់ ( កិ. ) ជញ្ជក់, ស្រូប, បឺតដោយផ្អឹបបបូរមាត់ទាំងពីរខ្ទប់គ្នា ។ បឺតស្រូបទាញយក ។ ( ន. ) កន្លែង, ប្រទេសឬអាការដែលបឺត, ស្រូបយកទឹក ។
ឧទាហរណ៍៖ បិតាជប់ក្បាលបុត្រ, ម្ដាយជប់បង្ហើយកូន ។ ភ្នំជប់ទឹកភ្លៀង ។ ជប់ភ្នំ, ធ្វើស្រែដោយសារទឹកហូរមកអំពីជប់; ទីនោះមានជប់ ។
ជរ ( ន. ) ក្បាច់រំលេចសម្រាប់ដាក់ប្រកបត្រង់ជាយ, ត្រង់រឹម, ត្រង់ហាម ។ គុ. ដែលមានជរ ។
ឧទាហរណ៍៖ សំពត់មានជរ ។ ហូលជរ, អាវជរ ។
ជ័រ ( ន. ) ខ្លាញ់រុក្ខជាតិ, លតាជាតិ ឬតិណជាតិចំពូកខ្លះ មានសម្បុរផ្សេងៗ មានលក្ខណៈស្អិត ។ ជ័រក្រាក់ ជ័រដែលចេញ ព្រោះកម្ដៅភ្លើងឆេះរណ្ដៅជ័រ កាលនៅក្ដៅរាវថ្លា លុះអស់អំណាចក្ដៅក៏កករឹងក្ដាំង ។ ជ័រចុង ជ័រដែលហូរចេញឯងអំពីឈើផ្ចឹកជាដើម កករឹង ។
ជាត សំ. បា. ( គុ. ) ដែលកើតហើយ, ដែលមាន, ដែលប្រាកដហើយ ។
ជាតិ ជា-តិ ឬ ជាត សំ. បា. ( ន. ) កំណើត; មនុស្សដែលមានសញ្ជាតិផ្សេងគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ជាតិខ្មែរ, ជាតិចិន ។ល។
ជីប ( កិ. ) រឹតរួមបត់បង្រួញជាផ្នត់ ។ ប្រើជា គុ. ក៏មាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ជីបសំពត់, ជីបស្លា ជាដើម ។ សំពត់ជីប ។
ជីព សំ. បា. ( ន. ) ជីវិត; ច្រើននិយាយថា ជីពជន្ម ឬ ជន្មជីព ។
ជី ( បុ. ) អ្នក, ឯង; ពាក្យគួរសមសម្រាប់ហៅក្មេងប្រុស ដែលទើបសឹកពីសាមណេរ ឬសម្រាប់អ្នកធំ, នឹងអ្នកចាស់ហៅ អ្នកតូចជាងឬក្មេងជាងដោយរាប់អាន ។ ន. ស្ត្រីដែលកោរសក់ស្លៀកដណ្ដប់សំពត់ស កាន់សីល ១០ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដូនជី, យាយជី ។
ជីរ សំ. បា. ( ន. ) ឈ្មោះដំណាំមួយពួក សម្រាប់ប្រើស្លឹកជារបោយឬបង់បំបាត់ក្លិនរសឆ្អាប ។
ឧទាហរណ៍៖ ជីរនាងវង, ជីរលីងលាក់, ជីរស្លឹកគ្រៃ, ជីរអង្កាម ។
ជីវ៍ ជី សំ. បា. ( ន. ) ពាក្យសម្រាប់ហៅព្រះពុទ្ធរូបអង្គធំៗ ដោយសន្មតថាដូចជាព្រះអង្គមានព្រះជន្មនៅ ព្រះជីវ៍ ។ បុរាណហៅព្រះពុទ្ធរូបអង្គធំក្នុងវិហារថា ព្រះប្រធាន ក៏មាន ។
ជួ ( គុ. ) ដែលអាក្រក់, ដែលឆ្គងមិនសូវស្គាល់ក្ដីគួរសម ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សជួ, ជួជង, ជួជាតិ, ជួរួ ។
ជួរ ( ន. ) របៀបរៀបរៀងគ្នា ។។ តំណវង្សត្រកូលនៃបុព្វបុរស, ជំបួរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈរជាជួរ, ពោត ៥០ ជួរ ។ ជួរខាងម្ដាយ, ជួរខាងឪពុក ។
ជោក ( កិ. ឬ កិ. វិ. ) ទទឹកជ្រាបសព្វ ។ ន. ដំណើរដែលទទឹកសព្វ ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្លៀងជោកដី ។ ភ្លៀងមួយជោកខ្នងគោ ។ ជោកជាំ ។
ជោគ ជោក សំ. បា. ( ន. ) សេចក្ដីសុខស្រួល, សេចក្ដីសមប្រកប, សេចក្ដីកើតការ ។
ឧទាហរណ៍៖ ថ្ងៃមានជោគ, មនុស្សមានជោគ; ព្រះមានជោគ ។
ញោស ( គុ. ) ដែលទុំជ្រុលហួសពីធម្មតា ។ ដែលចាស់គ្រាំគ្រាទ្រែមទ្រមខ្លាំង : ចាស់ញោស ។ កិ. វិ. ដែលជ្រុសហួសប្រមាណ, ហួសហេតុ ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្លែស្វាយទុំញោស ។ ខឹងញោស, ស្ដីជេរបន្ទោសញោសពេកណាស់ ។
ញោះ ( កិ. ) វាយគោះចុចដោយចុងដំបង, ចុងអន្លូង, ចុងញញួរជាដើម ។ ព. ប្រ. គោះ, សំពងដោយសម្ដី ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវអញញោះមួយម៉ាត់ទៅ គាត់ច្រឡោតតូង ។
ញុះ ( កិ. ) និយាយចាក់រុកនាំអុចអាល ឲ្យរឹតតែខឹង ឲ្យរឹតតែក្ដៅឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ញុះឲ្យបែកសាមគ្គី ។
ដ ព្យញ្ជនៈទី ១ ក្នុងវគ្គទី ៣ ។ យ. ទីចម្លង, កំពង់ចម្លង ។ ទូកសម្រាប់ចម្លងនៅកំពង់នោះក៏ហៅ ដ ដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ កំពង់ដ ។ ទូកដ ។ល។
ដ៏ និ. ដែល, ដែលជា; ពាក្យជាវិសេសនៈ, មានសំឡេងខ្លីកំបុត សម្រាប់និយាយផ្សំខាងដើមគុណនាមដែលគួរប្រកបជាមួយបាន ។ មិនប្រើជាវិសេសនៈចំពោះមនុស្សសត្វផងទេ កុំប្រើជា មនុស្សដ៏ស្រែ, ដ៏ចម្ការ; ត្រូវប្រើពាក្យថាមនុស្សអ្នកស្រែ, អ្នកចម្ការ ។ល។
ឧទាហរណ៍៖ ធម៌ដ៏បវរ, ទ្រព្យដ៏ប្រសើរ ។
ដរ ( គុ. ) អំពីរោគដែលរើឡើងដោយប៉ះទង្គិច ។
ឧទាហរណ៍៖ ដំបៅដរ, បូសដរ, ជាដើម ។
ដា យ. ( ន. ) (ថ្ម) បន្ទះថ្មធំរាបដូចក្ដារបែន; និយាយថា ថ្មដា ។
ដារ សំ. បា. ( ន. ) ឈ្មោះបុណ្យតូចម្យ៉ាងក្នុងពុទ្ធសាសនា ជាបុណ្យទក្ខិណានុប្បទាន, ឧទ្ទិសចំណែកបុណ្យ ជូនទៅបុគ្គលដែលចែកឋានទៅកាន់បរលោកហើយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើបុណ្យដារ, និមន្តលោកដារ ។
ដុស ( កិ. ) ខាត់, រំលីង, ពួត, ជម្រះដោយសាប៊ូ ។ ដុសខាត់ ខាត់ជម្រះឲ្យស្អាត, ឲ្យរលីង, ឲ្យជ្រះអស់មន្ទិល ។
ឧទាហរណ៍៖ ដុសក្អែល, ដុសខោអាវ ។
ដុះ ( កិ. ) ចាប់កើត, កកើត, មានពន្លក។ ចម្រើនឡើង ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រូវដុះ, ពោតដុះ ។ ដីដុះ; ពុកចង្កាដុះ ។
ដែក ( ន. ) លោហជាតិមួយពួក កើតពីជាតិថ្មមានព័ណ៌ក្រមៅ ជាធាតុរឹងជាងពួកលោហជាតិទាំងពួង ។
ឧទាហរណ៍៖ ដែកកណ្ដារ, ដែកគោល, ដែកឆាប, ដែកឈូស ។
តេជ ដែច បា.; សំ. ( ន. ) អំណាច, អានុភាព, កម្លាំង; កម្ដៅ; ភ្លើង... ។
ឧទាហរណ៍៖ តេជដៃ ។ ព្រះតេជព្រះគុណ , តេជគុណ ។
តេជះ តេ--ឬ ដែ-- បា.; សំ. ( ន. ) មានសេចក្ដីដូចគ្នានឹង តេជ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដោយតេជះគុណបុណ្យជួយឲ្យបានសេចក្ដីសុខ ។ សូមព្រះតេជះតម្កល់លើត្បូង ! សូមព្រះរាជទានទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំ... ។
ណា សព្វ. ពាក្យជាអនិយតសព្វនាម ប្រាប់សេចក្ដីមិនទាន់ទៀង, មិនទាន់ប្រាកដ ឬ មានអាការជាសេចក្ដីសង្ស័យ ។
ឧទាហរណ៍៖ : ទៅផ្ទះណាក៏បាន; តាមតែអ្នកណាក៏ដោយ; អ្នកណាធ្វើអំពើល្អនឹងបានទទួលផលល្អ; មកពីណា ? ទៅណា ? អ្នកណាដើរនុ៎ះ ?...។
ណា៎ ! (ម. ព. ណ៎ះ !) ។ ណា៎ះ !
ណ៎ះ ! ( និ. ) ពាក្យនិបាត សម្រាប់និយាយបញ្ជាក់សេចក្ដីឲ្យប្រាដក ។ និយាយទៅរកបានចំពោះតែមនុស្សអ្នកតូចទាបជាង ឬដែលស្និទ្ធស្នាល, ដែលស្មើគ្នា :
ឧទាហរណ៍៖ នែ, ទៅកុំខានណ៎ះ !; ប្រយ័ត្នណ៎ះ !; កុំភ្លេចណ៎ះ !; ...។ ណ៎ា !, ណ៎ាះ ! ហ្ន៎ះ !, ហ្ន៎ា !
ណាស់ ( និ. )ក្រៃពេក, ក្រៃលែង, លើសលុប, ខ្លាំង ។ ប្រើជា កិ. វិ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ល្អណាស់, អាក្រក់ណាស់, ខូចណាស់ ។ ខ្ញុំត្រេកអរណាស់ !
ណ៎ះ ! ( និ. ) ពាក្យនិបាត សម្រាប់និយាយបញ្ជាក់សេចក្ដីឲ្យប្រាដក ។ និយាយទៅរកបានចំពោះតែមនុស្សអ្នកតូចទាបជាង ឬដែលស្និទ្ធស្នាល, ដែលស្មើគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ នែ, ទៅកុំខានណ៎ះ !; ប្រយ័ត្នណ៎ះ !; កុំភ្លេចណ៎ះ !; ...។ ណ៎ា !, ណ៎ាះ ! ហ្ន៎ះ !, ហ្ន៎ា !
ត្រស់ ( ន. ) ឈ្មោះឈើរនាមមួយប្រភេទ ត្រួយមានរសចត់, ប្រើជាថ្នាំរមាស់កមក៏បាន ។
ត្រស្ដិ ត្រស់ ( ន. ) ឈ្មោះព្រះរាជពិធីមួយប្រភេទ ធ្វើក្នុងវេលាយប់ ១៤ រោចខែផល្គុន; ក្នុងរជ្ជកាលពីបុរាណហៅថា ពិធីបញ្ជាន់ត្រស្ដិ, សម័យឥឡូវហៅថា ពិធីភាណយក្ខ ឬ ពិធីសូត្រភាណយក្ខ ។ ពាក្យថា ត្រស្តិ នេះ ក្លាយមកពីភាសាសំស្រ្កឹតថា ត្រុដ កិ. “កាត់, ផ្ដាច់”; ត្រុដិ ន. “ដំណើរកាត់, ការផ្ដាច់”; ក្នុងព្រះរាជពិធីនេះ សំដៅយកសេចក្ដីថា “ដំណើរផ្ដាច់ឆ្នាំចាស់ផ្លាស់ចូលឆ្នាំថ្មី” ។
ត្លុម ( ន. ) ឈ្មោះសត្វស្លាបមួយប្រភេទជើងវែង សម្បុរដូចខ្វែកត្រោក មានវារិជជាតិជាចំណី ។
ត្លុំ ( គុ. ) ដែលមូលណាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ មូលត្លុំ ។
ត្អួ ( ន. ) ឈ្មោះឈើធំសាច់ស្វិត ច្រើនដុះនៅទំនាប នៅព្រៃបឹង ឬមាត់ទន្លេ, ស្ទឹង, ព្រែក ជាឈើសម្រាប់ប្រើធ្វើជាឧស, ជាគូគ្នានឹងរទាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ ឧសត្អួរមានរងើកល្អ ។
ត្អួរ ( គុ. ឬ កិ. វិ. ) ដែលមានមុខជូរសំយុងចុះ ដោយទាស់ចិត្ត, ខុសអធ្យាស្រ័យ ។
ឧទាហរណ៍៖ មុខត្អួរ; ធ្វើមុខត្អួរ ។
ថ្ង ( ន. )ឈ្មោះឫស្សីព្រៃមួយប្រភេទ មានថ្នាំងលាសសាច់ស្ដើងគឺ ឫស្សីថ្ង ។
ថ្ងិចថ្ងរ ( កិ. ឬ គុ. ) មាយាង៉ិកង៉ក់នាំ-ង; ដែលមានកិរិយាមាយាក្និចក្នក់ច្រើន (ច្រើនប្រើតែខាងមនុស្សស្រី) ។
ទ ព្យញ្ជនៈទី ៣ ក្នុងវគ្គទី ៤។( ន. ) ប្រដាប់ធ្វើដោយឈើ, ឫស្សី ស័ង្កសីជាដើម សម្រាប់រង, សម្រាប់បង្ហូរទឹក។ទ នេះជាសព្ទកំព្រា, ត្រូវសរសេរ ទ-ទឹក (ទនៃទឹក), កុំឲ្យច្រឡំនឹង ភ្លៀងទទឹក, សំពត់ទទឹក ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹកហូរតាមទ; ផ្ទះភ្លោះ ៥ ខ្នងមានទ ៤ កន្លែង ។
ទរ ( កិ. ) កិន. គឺជេរ, ស្ដីឲ្យ, បន្ទោស; វាយ, ទះ, តប់... (ជាពាក្យសាមញ្ញសម្រាប់និយាយបញ្ឆៀងមិនចំពោះព្រឹត្តិការ) ។ ស៊ី (ព. សា.) ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំឥតដឹងរឿងហ្នឹងសោះ ស្រាប់តែគាត់មកដល់ភ្លាម តាំងទរខ្ញុំតែម្ដង ។ ឆ្កែទរនំអស់ ។ ឆ្មាមួយចូលទៅក្នុងផ្ទះបាយ ទរត្រីអាំងអស់ ។
ទទា ( ន. ) ឈ្មោះបក្សីមួយប្រភេទ សម្បុរពព្រុសផ្អុចៗ, ឈ្មោលរងាវឮរំពង ។
ទទារ ( គុ. ) ដែលផ្ទុយពីចោត, ដែលមិនសូវច្រាក ។
ឧទាហរណ៍៖ ដំបូលផ្ទះនេះទទារណាស់ ។
ទល់ ( កិ. ) ឃាំងឧច្ចារៈ, បស្សាវៈ គឺឃាំងអាចម៍, នោមឬមិនដើរខ្យល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទល់មូត្រ, ទល់លាមក, ទល់ពោះ, ទល់ខ្យល់ ។
ទ័ល សំ. បា. ( កិ. ) ទើសផ្លូវ, ទើសដំណើរ ។ គុ. ដែលក្រីក្រទ្រព្យ, ខ្សត់ទ្រព្យ (ច្រើនសរសេរក្លាយជា ទាល់ ដូច្នេះយូរហើយចំពោះការក្រីក្រ គួរសរសេរ ទ័ល វិញ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ទ័លផ្លូវ, ទ័លគំនិត, ទ័លទ្រព្យ ។ មនុស្សទ័ល ។
ទាល់ ( កិ. ឬ គុ. ) មិនរហូត, ទញ់តុះ, ទើសផ្លូវ, ទើសដំណើរ; ខ្វះខាត, មិនគ្រប់គ្រាន់ ។ ( ន. ) ឈ្មោះត្រាវគោកមួយប្រភេទ ពួកធ្មៅ, យកដើមប្រើធ្វើជាបន្លែស្លបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាល់ច្រក, ទាល់គំនិត ។ ទាល់ប្រាក់ចាយ, ផ្លូវទាល់ ។
ទស់ ( កិ. ) រាំងដោយឆ្នស់ ។ (ស. ស.) ទាញ ដោយតាំងសញ្ញាថារបស់ដែលគេចោល ឬឥតម្ចាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទស់ធ្នស់, ទស់ទឹកឲ្យចាល់, ទប់ទល់, ទស់ទ័ព, ភិក្ខុទស់សំពត់បង្សុកូល, ទស់បន្លុង ។
ទស ទស់ បា. ( ប. សំ. ) ដប់ (១០) ។ ប្រើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃទៀត អានថា ទៈសៈ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទសផ្ចង់គោរព, ព្រះបាទទសក័ណ្ឋ, ទសបារមី, ទសពល, ទសពិធ, ទសពិធរាជធម៌, ទសមុខ ។
ទស្សន ទ័ស សៈ ន៉ៈ បា.; សំ. ( ន. ) (ទស្សន; ទស៌ន ការឃើញ, ដំណើរយល់ឃើញ; បញ្ញាសាមញ្ញ; លទ្ធិ; ភ្នែក; អាទិមគ្គ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទស្សនកិច្ច, ទស្សនវិជ្ជា, ទស្សនវិទូ, ទស្សនវិស័យ, ទ្រង់ទស្សនាការ, ធ្វើទស្សនាការ, ទស្សនាចរ ឬ ទស្សនាចរណ៍, ទស្សនាវដ្ដី, ទស្សនីយភាព, ទស្សនូ-បចារ ។
ទោះ ( និ. ) ទុកជា, បើជា, បើទុកជា ។
ឧទាហរណ៍៖ ទោះល្អក្ដី អាក្រក់ក្ដី; ទោះខ្ញុំបានមកក្ដី មិនបានមកក្ដី ត្រូវតែអ្នកចាត់ការនុ៎ះចុះ ។
ទា ( ន. ) ឈ្មោះសត្វស្លាបស្រុកពួកមួយ មានម្រាមជើងជាប់គ្នា ស្រដៀងនឹងប្រវឹក តែមានរូបធំជាងប្រវឹក ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាកាប៉ា, ទាព្រៃ ។
ទារ ( កិ. ) ស្រដីក្រើនយករបស់ដែលគេជំពាក់, ក្រើនតឿនបន្តឹងយកប្រាក់តាមកំណត់ដែលត្រូវចេញ, ត្រូវបង់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទារប្រាក់; ទារថ្លៃផ្ទះ, ទារប្រាក់ពន្ធ ។
ទុក ( កិ. ) ដាក់វត្ថុអ្វីក្នុងទីណាមួយដើម្បីឲ្យគង់នៅ ឬរក្សាអ្វីៗឲ្យគង់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទុកទ្រព្យ, ទុកបាយឲ្យ, ទុកប្រាក់ឲ្យ ទុកអីវ៉ាន់មានរបៀប ទុកដាក់កូនចៅ យកចិត្តទុកដាក់ ។
ទុក្ខ ទុក បា.; សំ. ( ន. ) សេចក្ដីព្រួយ, សេចក្ដីលំបាក (កាយនិងចិត្ត) ។ ពាក្យផ្ទុយពី សុខ ។
ឧទាហរណ៍៖កើតទុក្ខ, មានទុក្ខ ។
ទូ ( ន. ) ចំនួនវត្ថុដែលដាក់ជាក្រយាតំណាំង ក្នុងល្បែងភ្នាល់នីមួយៗ ។ ប្រដាប់ធ្វើដោយឈើឬដែក មានសណ្ឋានជាហឹប មានទ្វារមានជើង សម្រាប់ដាក់វត្ថុទាំងពួង ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំឥតរាទូទេ ដាក់ប៉ុន្មានក៏ដាក់ចុះ ។ ទូដែក, ទូកញ្ចក់ ។
ទូរ ( កិ. ) ធៀបគ្នា, សាកគ្នា, ផ្ទឹមគ្នា ដើម្បីឲ្យឃើញណាប្រសើរជាង ។
ឧទាហរណ៍៖ របស់ខ្ញុំថ្លៃតែប្រាំរៀលទៅទូរនឹងរបស់អ្នកដែលថ្លៃដល់ទៅដប់រៀលដូចម្ដេចបាន ។
ទេ ( និ. ) ពាក្យបដិសេធជាទំនាស់ផ្ទុយគ្នានឹងពាក្យ អើ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទេ, មិនមែនទេ, ខ្ញុំមិនដឹងទេ, ខ្ញុំមិនទៅទេ, ខ្ញុំមិនព្រមទេ ។
ទេរ ( គុ. ) ដែលទ្រេត, ជ្រេ, ជ្រាល ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើមត្នោតទេរ, ច្រាំងទេរ, ព្រះអាទិត្យជ្រេទេរទាបទៅខាងទិសបស្ចិម ។
ទេស បា. ( ន. ) ប្រទេស; ភូមិ ។ បា. ( កិ. ) សំដែង, និយាយពន្យល់ក្នុងផ្លូវព្រះពុទ្ធសាសនា ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រុកទេស, ប្រទេសខ្ញុំ ។ និមន្តលោកទេសមហាជាតក៍ ។
ទេសន៍ ទេស បា. ( ន. ) ដំណើរសំដែង, ការសំដែងធម៌ ។ តាមទម្លាប់ច្រើនប្រើជា កិ. ឬ គុ. និមន្តលោកទេសន៍; សាស្រ្តាទេសន៍ (ខាង កិ. ឬ គុ. គួរប្រើ ទេស វិញ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្ដាប់ទេសន៍។
ទោ បា. ( ប. សំ. ) ពីរ ។ ខ្មែរយើងប្រើតាមទម្លាប់ ជាបូរណសំខ្យាថា ទីពីរ ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ សម្រាប់ទោ, ថ្នាក់ទោ, យ៉ាងទោ, ជាន់ទោ។
ទោរ ( គុ. ឬ កិ. វិ. ) ដែលទ្រេតឈោងទៅខាងនាយឬមកខាងអាយ ។ ទោរទន់ ឬ ទន់ទោរ ដែលអនុលោមតាម; ទន់ភ្លន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ មែកឈើទោរទៅរកផ្លូវ ។ មានចិត្តទោរទន់ទៅរក...។
ទុំ ( គុ. ) ទីទៃពីខ្ចីពីចាស់ គឺដែលដល់កំណត់ជិតជ្រុះពីមែក, ពីទង ។ រោគដែលដល់កំណត់នឹងបែកនឹងធ្លាយ ។ ( ប. ) ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំនឹងពាក្យ ចាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្លឹកឈើទុំ, ផ្លែឈើទុំ ។ បូសទុំ, ឫសដូងបាតទុំ។ ចាស់ទុំ ។
ទំ ( កិ. ) ឋិតលើទ្រនំ ។ ដែលចាប់ឈឺមិនស្រាកស្រាន្ត ។ គុ. ដែលងំនៅមិនស្រាក ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្អែកទំលើមែកអម្ពិល, ព្រាបទំរហង់លើដំបូលសាលា ។ រោគទំ ជំងឺទំ ។ ទុក្ខទំ គឺទុក្ខដែលនៅទំជានិច្ច ។ ប្រើទំលែងខ្ពស់ គឺកុំអាលប្រញាប់អង្គុយលើទីខ្ពស់មុនគេអញ្ជើញ ។
ទ្រព្យ ទ្រ័ប សំ.; បា. ( ន. ) (ទ្រវ្យ, វ > ព = ទ្រព្យ; ទព្វ) វត្ថុ, ធនធាន, សម្បត្តិ ។ល។ ខ្មែរយើងប្រើពាក្យនេះចំពោះតែវត្ថុមានមាសប្រាក់ជាដើម ដែលមានម្ចាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទ្រព្យធន, ទ្រព្យសម្បត្តិ, ទ្រព្យសម្រាប់ប្រើប្រាស់ ។
ទ្រាប់ ( កិ. ) រង, កល់ពីក្រោម, ដាក់ទ្រនាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទ្រាប់ស្លឹកចេកនៅបាតកញ្ឆេ ។
ទ្រុស្ដ ទ្រុស សំ. ( កិ. ) ប្រទូស្ដ, ធ្វើអាក្រក់ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សទ្រុស្ដមិត្រ ។
ទ្រុះ សំ. ( កិ. ) បៀតបៀន, ព្យាយាមរករឿងបៀត-បៀន, ស្អប់, ចងគំនុំ ។ សំ. ( ន. ឬ គុ. ) អ្នកបៀតបៀន; ដែលរករឿងបៀតបៀន ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សទ្រុះមិត្រ ។
ធន ធន់ បា. សំ. ( ន. ) ទ្រព្យ, សម្បត្តិ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធនធាន ។
ធន់ ( កិ. ) ទ្រាំ, អត់ធ្មត់; ស៊ូ ។
ឧទាហរណ៍៖ អត់ធន់, ធន់ជំងឺ, ធន់ក្ដៅ, ធន់ត្រជាក់, គាត់ប្រើឲ្យធ្វើការធ្ងន់ណាស់ ខ្ញុំធន់មិនបានទេ ។
ធុំ ( កិ. ) ចាប់ក្លិន, ដឹងក្លិនដោយច្រមុះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធុះក្លិនក្រអូប, ធុំក្លិនស្អុយ ។
ធំ ( គុ. ) ទីទៃពីតូច គឺមានរូបមានសំណុំសំនួនច្រើនជាងគេ ។ (ព. ប្រ.) ដែលកាន់តែដុះដាលកើតកាលវាលគុម្ពតាមលំដាប់កាលឡើង ។ ( បុ. ស. ) ពាក្យសម្រាប់ក្មួយហៅបងប្រុសឬបងស្រីរបស់បិតាឬរបស់មាតា; អ្នកដទៃមិនមែនជាញាតិ ដែលមានអាយុច្រើនស្រករនឹងឪពុកធំឬម្ដាយធំ ក៏ហៅ ធំ ឬ អ៊ំ បានដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធំធាត់, ធំជាងគេ, ឈើទើបដាំកាន់តែធំឡើងៗហើយ ។ អញ្ជីញធំអង្គុយ, ឪពុកធំ, គឺធំប្រុស, ម្ដាយធំ ។
ន័យ សំ. បា. ( ន. ) (នយ) ការណែនាំ; អធិប្បាយ, សេចក្ដីពន្យល់; ហេតុ, ទំនង, លំនាំ... ។
ឧទាហរណ៍៖ យល់តាមន័យនេះ, ពាក្យនោះមានន័យយ៉ាងនេះ ។
នៃ ( អា. និ. ) របស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ សភាពនៃបណ្ឌិត គឺសភាពរបស់បណ្ឌិត, នោះនៃ គឺនោះឯង , ឡើយនៃ គឺឡើយហោង ។
នា ( អា. និ. ) ព្ធដ៏, ឯ, ត្រង់ ។
ឧទាហរណ៍៖ នាអាកាស, នាទ្រូងផ្លូវ, នាដងព្រៃ ។
នារ ( កិ. វិ. ឬ គុ. ) ដែលមានអាការទេរដោយដំណើររត់ឬដោយជ្រាលស្រួលមិន ចោត ។
ឧទាហរណ៍៖ រត់នារ, រត់ខ្នងនារ, ដីនារ ។
នាក់ (សំខ្យានុគ្រោះ) ពាក្យសម្រាប់ប្រើដាក់ខាងចុងសំខ្យា ដើម្បីឲ្យដឹងចំនួនមនុស្ស ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រុសមួយនាក់, ស្រីពីរនាក់, ក្នុងផ្ទះនេះមានប៉ុន្មាននាក់ ?
អ្នក នាក់ ( បុ. ស. ) ពាក្យប្រើជាជំនួសឈ្មោះបុគ្គលដែលត្រូវនិយាយទៅរកក្នុងទីចំពោះមុខ (ប្រើបានទាំងបុរសទាំងស្ត្រី) ។ ប្រើជាពាក្យនាំមុខឈ្មោះបុគ្គលក៏បាន ។ ( ន. ) (ជាអញ្ញត្រសព្ទ) បុគ្គល, ជន, មនុស្ស ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកណា, អ្នកទាំងអស់គ្នា, អ្នកស្រី, អ្នកនន្ទ ។ អ្នកធ្វើការ, អ្នកកីឡា, អ្នកខ្លៅ, អ្នកចេះ, អ្នកចោទ, អ្នកឆ្លើយ, អ្នកជំនួញ, អ្នកទេសន៍, អ្នកប្រាជ្ញ, អ្នកភ្លេង, អ្នករាជការ, អ្នករៀន, អ្នកស្រុក ។ល។
នាដ នាត សំ. បា. ( ន. ) របាំ, ការរាំចាក់ក្បាច់ ។
នាថ នាត សំ. បា. ( ន. ឬ គុ. ) អធិបតី, ម្ចាស់, ចៅហ្វាយ, នាយ; ដែលជាទីពឹង, ជាពំនាក់ (ច្រើនប្រើតែក្នុងកាព្យ) ។
ឧទាហរណ៍៖ នាងនាថបីបុត្រ បំពេលំអុត ដោយពាក្យផ្អែមថា ឱកូនមាសម្ដាយ ចូរដេកឆាប់រ៉ា ម្ដាយនឹងយាត្រា ទៅរកភោជន ។
នាល ( ន. ) ឈ្មោះប្រទាលទឹកមួយប្រភេទដុះលើត្រឹប ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រទាលនាល ។
នាលិ នាល បា.; សំ. ( ន. ) ទម្ងន់ ១៦ តម្លឹង ។ រង្វាល់តូចមួយប្រភេទសម្រាប់វាល់អង្ករ ឬវាល់គ្រាប់អ្វីៗមានគ្រាប់សណ្ដែកបាយជាដើម។ (សរសេរជា នាល ឬ នាឡ ក៏មាន) ។ នាឡិ
ឧទាហរណ៍៖ អង្ករមួយនាឡិ ។
និង បារ. ( និ. ) សម្រាប់និយាយតពាក្យឬតឃ្លារបះពីមួយទៅមួយមានន័យថា ទាំង, ព្រមទាំង, ផង, នេះផង, នុះផង ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកនិងខ្ញុំ; គោនិងក្របី; សុខនិងទុក្ខ; ទៅនិងមិនទៅ ។
នឹង ( កិ. នុ. ) ប្រាប់អនាគតកាលថា មុខជា, ប្រាកដជា, គង់, គង់តែ ។ ( គុ. ឬ កិ. វិ. ) ស្ងៀម។ មិនប្រែប្រួល ។ ( អា. និ. ) សម្រេចនូវអំពើ មានន័យថា ដោយ; ជាមួយ, ដោយសារ; ព្ធដ៏, នៅត្រង់។
ឧទាហរណ៍៖ ស្អែកនឹងទៅផ្ទះអ្នក ។ អង្គុយនឹងថ្កល់ ។ ជំងឺនុ៎ះនៅនឹង ។ ទឹកនឹង ។ដួសសម្លនឹងវែក ។
ហ្នឹង ( វិ. ស. ) នុះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ហ្នឹងហើយ; ហ្នឹងឯង; ដំណើរហ្នឹង ។ ហ្នឹងឯង ! អីចឹងឯង ។
នុ៎ះ ( សព្វ. ) ហ្នឹង; និយាយចង្អុលនាមសព្ទដែលនៅឃ្លាតឆ្ងាយច្រើនពីខ្លួនតែមើលទៅឃើញ, មានសូរសំឡេងខ្ពស់ស្រួចជាងពាក្យថា នុះ និង នោះ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកណានុ៎ះ ?; នុ៎ះន៏ !; នុ៎ះហើយ; នុ៎ះផ្ទះរបស់ប្អូនប្រុសខ្ញុំ។
នុះ ( សព្វ. ) និយាយចង្អុលប្រាប់នូវអ្វីៗ ឬមនុស្សសត្វដែលនៅក្រៅហត្ថបាស មើលទៅឃើញ ប៉ុន្តែមិនឆ្ងាយពេកទេ ។ (គួរប្រើកុំច្រឡំពាក្យ នុះ និង នុ៎ះ) ។
ឧទាហរណ៍៖ សុំអ្នកមេត្តាឲ្យក្រដាសជិតដៃនុះមកខ្ញុំ; បន្ទាត់អ្នកណានុះ ?
នោះ នុះ ( វិ. ស. ) ពាក្យសម្រាប់បង្ហាញ, សម្រាប់ចង្អុលអ្វីៗ ដែលនៅឆ្ងាយ តែប្រាកដ; ជាពាក្យមានសូរសំឡេងស្មើនឹង នុះ ប៉ុន្តែទាបជាង នុ៎ះ។
ឧទាហរណ៍៖ សំបុត្រនោះ, សេចក្ដីនោះ, ផ្ទះនោះ, អ្នកនោះ ជាដើម ។
នូវ នៅ ( និ. ) នឹង, ហើយនឹង ។ ( អា. និ. ) ពាក្យប្រាប់ដំណើរសម្រេចអំពើដែលគេត្រូវធ្វើ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះរាជវង្សានុវង្ស និងមន្ត្រីធំតូច នូវអស់ប្រជាជនទាំងពួង ។ បុគ្គលធ្វើនូវអំពើល្អដោយកាយ វាចា ចិត្ត នឹងបាននូវផលល្អ ...។
នៅ ( កិ. ) ឋិត, ស្ថិត, មាន ។ ( កិ. វិ. ) ដែលមិនទាន់, ដែលមានទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖នៅឯណា ?, នៅផ្ទះ, នៅក្នុងបន្ទប់ ។ អស់ហើយឬនៅ ? នៅ !; នៅឡើយ, នៅទេ ។
បញ្ចា ប័ញ-ចា ( ន. ) ឈ្មោះគ្រឿងរចនាមានថ្នាក់មានជាន់ សម្រាប់តម្កល់កោដ្ឋដាក់សព ។
ឧទាហរណ៍៖ តម្កល់លើបញ្ចា ។
បញ្ជា ( កិ. ) បង្គាប់; ផ្ដាំផ្ញើ; ច្រើននិយាយថា បង្គាប់បញ្ជា គឺបង្គាប់មានកម្រិត ឬបង្គាប់ដោយដាច់ខាត ។ ( ន. ) ពាក្យបង្គាប់; ពាក្យផ្ដាំផ្ញើ។
ឧទាហរណ៍៖ គ្រូបញ្ជាពួកសិស្សឲ្យធ្វើហត្ថកម្ម ។ ព្រះរាជបញ្ជា, ទេវបញ្ជា ។
បញ្ចោរ ( កិ. ) ពោលវាចាអាសគ្រាមទៅកាន់ស្រ្តីដោយប្រើពាក្យថា មេចោរ... ជាដើម ។ បញ្ចោរលើកអាស បញ្ចោរចំអាស ។
បញ្ជោរ ( កិ. ) ធ្វើឲ្យជោរ; និយាយលើកជើង, លើកសរសើរឲ្យឡើងទឹកចិត្តហាក់ដូចជាទឹកជោរ ។ ឡើងបញ្ជោរ កិ. ឬ គុ. ដែលឡើងទឹកចិត្តចេញអាការរីករាយដោយសារគេបញ្ជោរ ។ ស៊ីបញ្ជោរ គុ. ដែលបានតែគេបញ្ជោរទើបគាប់ចិត្ត ។
បញ្ញត្ត ប័ញ-ញ៉ាត់ សំ.; បា. ( កិ. ឬ គុ. ) ហាមប្រាមហើយ; តាំងទុកហើយ, រៀបចំហើយ; ដែលគេហាមប្រាមហើយ ។ ពាក្យផ្ទុយពី អនុញ្ញាត ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់បញ្ញត្តមិនឲ្យពួកបព្វជិតមើលល្បែងរបាំ; រាជការបញ្ញត្តមិនឲ្យប្រជាជន លេងល្បែងភ្នាល់ផ្សេងៗ ។
បញ្ញត្តិ ប័ញ-ញ៉ាត់ បា.; សំ. ( ន. ) សេចក្ដីហាមប្រាម, បម្រាម, សេចក្ដីដែលគេតែងតាំង, រៀបចំ ។ ពាក្យផ្ទុយពី អនុញ្ញាត ។
ឧទាហរណ៍៖ មានបញ្ញត្តិ, ធ្វើខុសនឹងបញ្ញត្តិ ។ ពុទ្ធបញ្ញត្តិ, រាជបញ្ញត្តិ, បទេសបញ្ញត្តិ, បឋមបញ្ញត្តិ, នាមបញ្ញត្តិ, វោហារបញ្ញត្តិ
បត់ ( កិ. ) ត្រឡប់តាមទំនង, តាមផ្លូវដដែលមកវិញ, ត្រឡប់ប្រសព្វមុខ ។ កិ. ធ្វើឲ្យបត់ពង់ពេន ។ គុ. ដែលបត់ពង់ពេន, ដែលវៀចពេនព័ទ្ធជាល្បត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ បត់សំពត់, បត់ក្រដាស, បត់តាមផ្លូវដើមមកវិញ, ផ្លូវបត់បែន។
បទ បត់ សំ. បា. ( ន. ) ឧបាយ; រឿង, ហេតុ; ទី; ការរក្សា; ចំណែក; ជើង; ស្នាមជើង; ផ្លូវ; ទំនង, ដំណើរទំនង, ដើមទង ។ គ្វាម, លំនាំ នៃសំឡេងដែលសូត្រឬដែលច្រៀង ។
ឧទាហរណ៍៖ បទសរភញ្ញ, បទសរភញ្ញចម្រៀង ។
បរិបូរ ប-រ៉ិបូ ឬ ប-បូ សំ. បា. ( គុ. ) ដែលគ្រប់គ្រាន់, ដែលពេញគ្រប់គ្រាន់, ពេញលេញ, សម្បូរ; ដែលឆ្អែតហើយ ។ ប្រើជា កិ. ក៏បាន ។ ប្រើជា កិ. វិ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ម្ហូបចំណីបរិបូរ, ទ្រព្យធនបរិបូរ ។ ណ្ហើយ, ប៉ុណ្ណឹងចុះបរិបូរហើយ ! ។ ខ្ញុំទទួលទានបរិបូរហើយ !
បរិបូរណ៍ ប-រ៉ិបូ សំ. បា. ( ន. ) ការគ្រប់គ្រាន់, ដំណើរពេញគ្រប់គ្រាន់, ពេញលេញ, សម្បូរណ៍ ។
ឧទាហរណ៍៖ បរិបូរណ៍ដោយប្រាជ្ញា ជាហេតុនាំឲ្យស្គាល់ការពិត ។
បរិភាស បរ៉ិ-- ឬប៉ៈរ៉ិ-- បា. ( កិ. ) ពោលតិះដៀល, តិះដៀល, ពោលទោសគេ, ជេរប្រទេច ។ ប្រើជា គុ. ក៏បាន ពាក្យបរិភាស ។
បរិភាសន៍ បរ៉ិភាស ឬ ប៉ៈ- បា. ( ន. ) (--សន) ពាក្យតិះដៀល, ដំណៀល, ការពោលទោសគេ, ការជេរប្រទេច ។
ឧទាហរណ៍៖ គួរវៀរចាកបរិភាសន៍ ។
បរិសុទ្ធ បរ៉ិសុត បា. ( គុ. ) ដែលស្អាត, ឥតសៅហ្មង, ឥតមោះមៃ ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិត្តបរិសុទ្ធ, មនុស្សបរិសុទ្ធ, ទ្រព្យបរិសុទ្ធ, សីលបរិសុទ្ធ ។
បរិសុទ្ធិ បរ៉ិសុត បា. ( ន. ) សេចក្ដីស្អាត, ដំណើរឥតសៅហ្មង, ឥតមោះមៃ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សមានបរិសុទ្ធិ (ឬមានសេចក្ដីបរិសុទ្ធិ, ប្រើតាមទម្លាប់) ។
បាត ( ន. ) ប៉ែកខាងក្រោមនៃជម្រៅ ។ ផ្ទៃដៃឬជើង ។ គូទ ។
ឧទាហរណ៍៖ បាតបឹង, បាតទន្លេ, បាតសមុទ្រ, បាតខ្ទះ, បាតឆ្នាំង, បាតដី, បាតដៃ, បាតជើង, ឈឺបាត, ឫសដូងបាត ។
បាត្រ បាត សំ.; បា. ( ន. ) ភាជនៈធ្វើដោយដែកឬដោយដី មានរាងជ្រៅក្រឡូមសម្រាប់បព្វជិតក្នុងពុទ្ធសាសនាប្រើការទទួលចង្ហាន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ បាត្រដែក, បាត្រដី, គ្របបាត្រ, ស្លោកបាត្រ, ជើងបាត្រ ។
បាទ បាត សំ. បា. ( ន. ) ជើង (រ. ស.) ។ ឃ្លាសង្កាត់របស់គាថា, របស់កាព្យឃ្លោង ។ ( និ. ) អើ; ពាក្យសម្រាប់បុរសឆ្លើយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះបាទ ។ បាទទី១, បាទទី២...។ ឆ្លើយបាទ; ទៅកុំខានហ្ន៎, បាទ ! ខ្ញុំព្រះបាទម្ចាស់, ខ្ញុំប្របាទ, ខ្ញុំបាទ។
បា សំ. បា. ( បុ. ) អ្នក ។ ពាក្យសម្រាប់ហៅកូនប្រុសឬមនុស្សអ្នកមានអានុភាពតិចជាងខ្លួនដែលទុកស្មើកូនប្រុសបង្កើត ។ ន. ឪពុក (អ. ថ. ប៉ា); ពាក្យសម្រាប់ហៅមនុស្សប្រុសឬសត្វឈ្មោលដែលជាគូគ្នានឹង មេ ។
ឧទាហរណ៍៖ ម្នាលបា, ហៃបា, នែបា ។ មេបា; បាគោ, គោបា... ។
បារ ( ន. ) បិសាចដែលបន្លាចកូនក្មេងឲ្យមមាលឃើញអ្វីៗដែលគួរខ្លាច ។ ( កិ. ) កាយយកចេញ ។
ឧទាហរណ៍៖ បារបន្លាច ។ បារអាចម៍ដី ។
បារាយ បារ៉ាយ សំ. ( កិ. វិ. ឬ គុ. ) ដែលទួទៅ, ដែលសាយសុសសព្វទៅ; ខ្មែរយើងប្រើបានចំពោះតែភ្ជាប់ជាមួយនឹងពាក្យអាស្រូវ ។
ឧទាហរណ៍៖ អាស្រូវបារាយ ។
បារាយណ៍ បារ៉ាយ សំ. ( ន. ) ដំណើរទួទៅ, ពន្លឺ...; ប្រទេសដែលវាលល្ហល្ហេវធំធេង ។ ពាក្យខ្មែរយើងប្រើជាឈ្មោះទី, តំបន់, ខែត្រ, ស្រុក ដែលវាលល្ហល្ហេវ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រុកបារាយណ៍, បឹងបារាយណ៍, វាលបារាយណ៍ ។
បិត ( កិ. ) កាន់ទប់ដោយដៃទាំងពីរ កូត, ប្រួម, សម្រួចដោយមុខកាំបិតបន្ទោះឬកាំបិតឯទៀតក៏បាន ។ ចំហុយយកញើសឲ្យស្រក់ចុះក្នុងតម្រងឲ្យកើតបានជាសុរា ។
ឧទាហរណ៍៖ បិតបន្ទោះ, បិតផ្ដៅ, បិតឈើស្រួច, បិតសម្រួច ។ បិតស្រា ។
បិទ បិត បា. ( កិ. ) ខ្ទប់, រាំង, ធ្វើឲ្យជិត ។ ដាក់ផ្តិតភ្ជាប់, ទឹប ។
ឧទាហរណ៍៖ បិទទ្វារ, បិទផ្លូវ ។ បិទមាស ។
បុះ ( កិ. ) បុកទល់មុតដល់មានរបួស ។ បុកដោយអ្វីៗ ដែលស្រួច ។ រុកឲ្យជ្រុះ, ឲ្យធ្លាក់ ។ ស៊ី; ពាក្យទ្រគោះមើលងាយថាស៊ីដូចគេបុះអ្វីៗ ។ ( គុ. ) ចាស់; ដែលគេឈប់ប្រើប្រាស់, ដែលគេបោះបង់លែងត្រូវការ (ចំពោះតែទី, ដី, ស្រែ, ចម្ការ, ភូមិលំនៅ...) ។ ( ន. ) ចំនួន ៨ (ចំពោះតែចំនួនដំរី) ។
ឧទាហរណ៍៖ ដង្គត់បុះបាតជើង ។ បុះរណ្ដៅដាំពោត ។ យកថ្នោលបុះផ្លែឈើ ។ ហ៏បុះចុះ ! ។ ស្រែបុះ, ភូមិបុះ, វត្តបុះ ។ ដំរីមួយបុះ(គឺដំរី ៨ ក្បាល)។
បុស្ស បុស បា.; សំ. ( ន. ) ឈ្មោះខែទី ២ (ខាងចន្ទគតិ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ខែបុស្ស ។
បោះ ( កិ. ) ចាប់គ្រវែងឬចោលដោយដៃផ្ងារ ។ វាយសំពងឲ្យមុតកប់ ឲ្យលិចចុះ ។ លក់ទំនិញលើកបូកបោះរួបរួមទាំងអស់ ។ ធ្វើឲ្យដិតជាប់ជាស្នាមឬស្នាមចម្លាក់ឬតាមពុម្ព ។
ឧទាហរណ៍៖ បោះឧស, បោះអង្គញ់ ។ បោះបង្គោល, បោះស្នឹង, បោះដែកគោល ។ យកសំពត់ហូល ៣០ ទៅបោះឲ្យហាង ។បោះត្រា, បោះពុម្ពអក្សរ, បោះពុម្ពក្បាច់ ។ បោះតម្រុយ, បោះទង, បោះទ័ព, បោះសម្ដី ។
បោស ( កិ. ) សម្អាតដោយអំបោស ឬផាត់សម្អាតដោយបាតដៃជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ បោសធ្លាមុខផ្ទះ បោសច្រាស ភ្លើងឆេះបោស អំបោសវែង
បូ ( ន. ) សំពត់ព័ណ៌ចងកាច់ជាស្រទាប់ សណ្ឋានស្រដៀងនឹងផ្កាឈើរីក, ប្រើចងផ្នួងឬកម្រងសក់ឬក៏សំណុំសក់ស្ត្រី ជាគ្រឿងធ្វើលម្អតាមសម័យថ្មី ។ សំពត់ព័ណ៌មានចងបូឬលាតដែលចងសន្ធឹងនៅមាត់ទ្វារធំឬនៅមាត់ច្រកនៃពិធីសម្ពោធបើកអគារថ្មីថ្មោងជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ចងបូ, សក់ចងបូ, ខ្សែបូ, កាត់ខ្សែបូ ។
បូព៌ បូ ឬ បូរ៉ៈពា, បូពា សំ.; បា. ( ន. ) ខាងដើម, ខាងមុខ, ខាងកើត ។ បូព៌ា
ឧទាហរណ៍៖ ទិសបូព៌ ឬ ទិសបូព៌ា (ទិសខាងកើត) ។
បួ ( ប. ) (មើលពាក្យ បឹងបួ ក្នុងពាក្យ បឹង) ។
បឹងបួ បឹងតូចៗ ឬបឹងរាយរង គួរយល់ថា បឹងបួ គឺបឹងឈូក ។
បួរ ( ន. ) ថែបធ្វើដោយមែកឈើទាំងស្លឹក សម្រាប់ឲ្យដង្កូវនាងតោងវារព័ទ្ធសំបុក ។ ( ន. ) សរីរាវយវៈរបស់ពួកសត្វខ្លះ មានគោជាដើមនៅត្រង់ក្រោម-កមានសណ្ឋានយារចុះស្រដៀងនឹងផ្លិតឃ្មុំ ។ ឈ្មោះក្បាច់ឬកម្រង មានសណ្ឋានស្រដៀងនឹងបួរដាក់ស៊ែមសំយុងជាលំអដោយឡែក ។
ឧទាហរណ៍៖ បួរគោ ។ ក្បាច់បួរ, ដាក់បួរស៊ែម ។
បក្ខ ប៉័ក ដូចគ្នាទាំងពីរ បា. ឬ សំ. ( ន. ) ចំអេងស្លាប; ពួក ។ល។ បក្ស
ឧទាហរណ៍៖ បក្ខពួក, ពួកបក្ខ, គណបក្ខ , គណបក្ស ។
ប៉ាក់ ( កិ. ) ជុលភ្ជាប់រំលេចក្បាច់រចនាឬជារូបអ្វីៗនៅឋានសំពត់ដោយឌិនជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ប៉ាក់គ្រឿងល្ខោន ។
បាំង ( កិ. ) បិទ, រាំង, ខ្ទប់ឲ្យកំបាំង។
ឧទាហរណ៍៖បាំងវាំងនន, បាំងជញ្ជាំង, បាំងគំនិត, បាំងឆត្រ, បាំងដៃ, មោហ៍បាំង ។ល។
ប៉័ង ( ឧ. ) ម៉ាំង; សូរឮដោយការប៉ះទង្គិចឬដោយបាញ់កាំភ្លើងជាដើម ។ បារ. ( ន. ) អាហារមួយប្រភេទ ធ្វើដោយម្សៅសាលី មានសណ្ឋានជានំដុតចម្អិនក្នុងឡ ។
ឧទាហរណ៍៖ សូរប៉័ងៗ, ធាក់ប៉័ង, ទង្គិចក្បាលប៉័ង, បាញ់ប៉័ង ។ នំប៉័ង, នំប៉័ងក្ដៅស្រួយ, ឡនំប៉័ង ។
បដិវត្ត --វាត់ ( កិ. ) ប្រព្រឹត្តប្រឆាំង; បង្វិលត្រឡប់, ប្រែប្រួល, កែប្រែ, ផ្លាស់ប្ដូរ (របបគ្រប់គ្រងដើម្បីឲ្យបានចម្រើន) ។
ឧទាហរណ៍៖ បដិវត្តបុគ្គល ។
បដិវត្តន៍ --វាត់ បា.; សំ. ( ន. ) ការវិលត្រឡប់, ការប្រែប្រួល, ការកែប្រែ ឬផ្លាស់ប្ដូរ ។ ការផ្លាស់ប្ដូរយ៉ាងឆាប់រហ័សនូវរបបគ្រប់គ្រងចាស់ ដែលមិនចម្រើនឲ្យបានចម្រើនលូតលាស់ទាន់កាលសម័យជាដើម, ការប្រព្រឹត្តប្រឆាំងដោយកម្លាំងអាវុធចំពោះអំពើរំលោភ ។
ឧទាហរណ៍៖ ចាប់ផ្ដើមធ្វើបដិវត្តន៍, អំពើរំលោភត្រូវបានវិនាសសាបសូន្យដោយកម្លាំងនៃបដិវត្តន៍។
ប្រដឹស ( ន. ) រនាបដែលត្បាញខ្ទាស់នឹងចម្រឹងញឹក ។ ប្រដើស
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ទាស់ប្រដឹស, ត្បាញប្រដឹស ។
ប្រតិស្ឋាន ប្រដឹស-ស្ឋាន សំ.; បា. ( ន. ) ការស្ថិត, ស្ថិតនៅ; ការតាំង, ការតាំងនៅ, តម្កល់; ការសាង, កសាង ។ ប្រើជា កិ. ឬ គុ. ក៏បាន ។
ប្រតិបត្តិ (ម. ព. បដិបត្តិ) ។
បដិបត្តិ ប៉ៈដិប័ត ឬ ប្រះតិប័ត បា. ឬ សំ. ( ន. ) ការប្រព្រឹត្ត, កាន់, ធ្វើតាម ។ យើងប្រើជា កិ. ផងក៏បាន។ ប្រតិបត្តិ
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវបដិបត្តិតាមច្បាប់, ប្រតិបត្តិតាមធម៌, សេចក្ដីបដិបត្តិ, ការប្រតិបត្តិ ។
ប្រណិប័តន៍ សំ. ( ន. ) ការសម្ដែងសេចក្ដីគោរព, ការគំនាប់, ការឱនសំពះ ។ ប្រើជា កិរិយា ក៏បាន។
ឧទាហរណ៍៖ សូមក្រាបប្រណិប័តន៍...។
ប្រញប្ត ប្រញ៉ាប់ ( កិ. ) (ក្លាយមកពី សំ. ប្រជ្ញប្ត) បញ្ញត្ត ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ប្រញប្តសិក្ខាបទ ។
ប្រញប្តិ --ញ៉ាប់ ( ន. ) (ក្លាយមកពី សំ. ប្រជ្ញប្តិ) បញ្ញត្តិ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពុទ្ធប្រញប្តិ ។
ប្រញាប់ --ញ៉ាប់ ( កិ. ឬ កិ. វិ. ឬ ក៏ គុ. ) បង្ខំឲ្យញាប់, ធ្វើឲ្យញាប់, ឲ្យឆាប់; ដែលញាប់, ឆាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រញាប់ឲ្យទាន់ការ, កុំប្រញាប់ពេក; ដើរប្រញាប់បន្តិចឡើង; ការប្រញាប់ ។
ប្រថម (ម. ព. បឋម) ។
បឋម ប៉ៈឋៈម៉ៈ ឬ ប៉ៈឋំ បា.; សំ. ( បូ. សំ. ឬ គុ. )ដំបូង, មុន, មុនគេ, ទី១ ។
ឧទាហរណ៍៖ គ្រាជាបឋម បឋមកប្ប ប្រថមកល្បបឋមជ្ឈាន បឋមពុទ្ធវចនៈ បឋមយាម បឋមវ័យ បឋមសង្គាយនា បឋមសង្គីតិ បឋមសម្ពោធិ បឋមហេតុ ។ល។
ប្រថំ ( កិ. ) បង្ខំខ្លាំង, បង្ខំដោយប្រញឹកខ្លាំង, បង្ខំដោយបន្ទាន់ ។
ឧទាហរណ៍៖ កុំប្រថំពេក ។
ប្រព្រឹត្ត --ព្រឹត សំ.; បា. ( កិ. ) ធ្វើ, ធ្វើតាម, ប្រតិបត្តិតាម, កាន់វត្តប្រតិបត្តិ ។ គុ. ដែលធ្វើ, ដែលធ្វើតាម, ដែលកាន់វត្តប្រតិបត្តិ ។
ឧទាហរណ៍៖កុំប្រព្រឹត្តទុច្ចរិត, ឈ្មោះនេះជាមនុស្សប្រព្រឹត្តសុចរិតត្រឹមត្រូវ។
ប្រព្រឹត្តិ --ព្រឹត សំ.; បា. ( ន. ) ការធ្វើតាម, ការកាន់វត្តប្រតិបត្តិ; ដំណឹង; ហេតុ, ដើមហេតុ; រឿងរ៉ាវ; ពង្សាវតារ ។
ឧទាហរណ៍៖ ការប្រព្រឹត្តិ, សេចក្ដីប្រព្រឹត្តិ , ការប្រព្រឹត្តិ, សេចក្ដីប្រព្រឹត្តិ
ប្រវ័ញ្ច ប្រវ៉ាញ់ សំ.; បា. ( កិ. ) បញ្ឆោត, បោកប្រាស់ ឬឆបោក ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រវ័ញ្ចយកទ្រព្យគេ ។
ប្រវ័ញ្ចន៍ ប្រវ៉ាញ់ សំ.; បា. ( ន. )អំពើបញ្ឆោត, ដំណើរបោកប្រាស់ឬឆបោក។
ឧទាហរណ៍៖ កុំចង់បានទ្រព្យដោយប្រវញ្ចន៍គេ ។
ប្រមាទ --ម៉ាត សំ.; បា. ( ន. ) ការភ្លេចស្មារតី, សេចក្ដីប្រហែស ។ កិ. ភ្លេច, ធ្វេស, ប្រហែស ស្មារតី ។
ឧទាហរណ៍៖ ជនណាប្រមាទ ជននោះទុកដូចជាបុគ្គលស្លាប់។
ប្រមាថ --ម៉ាត សំ. ( ន. ) ការបៀតបៀនគេ, ការញាំញីគេ, ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញឲ្យគេលំបាក; ការមើលងាយគេ ។ ប្រើជា កិ. ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សប្រមាថសត្វ, មនុស្សប្រមាថចាស់, ប្រមាថកាតទាន ។
ប្រសប់ ( គុ. ) ថ្នឹក; ប៉ិន, ប៉ិនខាងស្ទង់, លៃ, គ្នេរ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សប្រសប់ ចេះដប់ពុំស្មើនឹងប្រសប់មួយ ។
ប្រសព្វ --សប់ សំ.; បា. ( កិ. ) ចួបប្រទល់មុខគ្នា; រួមចិត្តគំនិតគ្នា; នៅរួមសុខទុក្ខនឹងគ្នា ។ គុ. ឬ កិ. វិ. ដែលមានមុខប្រទល់រួមចូលគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្ដីប្រពន្ធគេនុះ មានអធ្យាស្រ័យល្អណាស់ តាំងពីប្រសព្វគ្នាមក ។ ទន្លេប្រសព្វមុខ; ទឹកប្រសព្វគ្នា ។
ប្រស ( ឧ. ) សូរឮដោយកាច់កៃកាំភ្លើងជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រសៗ ។
ប្រោស ( កិ. ) អនុគ្រោះ, រាប់អានដោយមេត្តាប្រណី, ស្រោចស្រង់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រោសសត្វ, ស្ដេចទ្រង់ប្រោសព្រះរាជទានរង្វាន់ ។ ប្រោសប្រាណ, សូមទ្រង់មេត្តាប្រោស, ប្រោសមនុស្សទោស, ប្រោសមនុស្សទោស ។ល។
ប្រោះ ( កិ. ) រលាស់ទឹករឿយៗ ដោយផ្ទាត់នឹងម្រាមដៃឬដោយចម្រៀកស្លឹកចេកជាដើម ។ ( ន. ) ឈ្មោះប្រទាលមួយប្រភេទ មានមើមក្រអូប, ស្លឹកក្រអូប, គេច្រើនដាំយកមើមប្រើជាថ្នាំ, ជាគ្រឿងក្រអូប ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រោះទឹកក្រអូប, ប្រោះទឹកអប់ ។ មើមប្រោះ ។
ប្រុស សំ.; បា. ( ន. ) មនុស្សជាតិមានភេទផ្សេងទីទៃពីស្រី ។ កុំប្រើថា បុរសស្រី ឬ ស្រីបុរស ឡើយ ។ មើលក្នុងពាក្យ ប្ដី និង ប្រពន្ធ ផង ។
ឧទាហរណ៍៖ បុរសស្រ្តី ឬ ស្រ្តីបុរស ។
ប្រុះ ( គុ. ឬ កិ. វិ. ) ព្រោងព្រាយ, ដែលភ្លឺចម្រុះគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ពន្លឺប្រុះ; ភ្លឺប្រុះ ។ សេពគប់ប្រាជ្ញប្រុះ ប្រាជ្ញនាំឆ្លុះ ឃើញក្ដីខុសត្រូវ សេពគប់ជនពាល រែងរាលខុសផ្លូវ នាំឲ្យអាស្រូវ បង់កេរ្តិ៍បង់ឈ្មោះ ។
ប្រសាទ -សាត សំ.; បា. ( ន. ) សេចក្ដីជ្រះថ្លា ។ អាយតនៈសម្រាប់ទទួលសម្ផស្សដឹងអារម្មណ៍គឺគ្រឿងវិសេសដែលមានប្រចាំតាមធម្មជាតិ។ កិ. ជ្រះថ្លា, ពេញចិត្ត ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្នែកអាចមើលឃើញរូបបាន ដោយសារប្រសាទសម្រាប់ភ្នែក, ត្រចៀកអាចស្ដាប់ឮសំឡេងបានដោយសារប្រសាទសម្រាប់ត្រចៀក ។ ប្រសាទពរ ។
ប្រាសាទ -សាត សំ. ; បា. ( ន. ) គ្រឹហាជាទីនាំចិត្តឲ្យជ្រះថ្លាឬជាទីស្រឡះភ្នែក គឺផ្ទះមានថ្នាក់ខ្ពស់ស្រឡះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាសាទអង្គរវត្ត ។
ប្រាង្គ ប្រាង សំ. ( ន. ) ស្តូប ឬ ប្រាសាទដែលមានកំពូលខ្ពស់ ស្ថិតនៅលើទីលានច្រើនថ្នាក់ឬមួយថ្នាក់ពីរថ្នាក់ ច្រើនតែមានរាងច្រឡោតាំងពីក្រោមរហូតដល់កំពូល ។
ប្រាង្គណ៍ ប្រាង សំ. ( ន. ) ទីវាលជាធ្លា, ទីផ្ទៃវាលយ៉ាងដូចទីវាលមុខផ្ទះ, មុខប្រាសាទ, ដំណាក់ ជាដើម ។
ប្រាច់ ( ឧ. ) ឮសូរដោយផ្ទុះខ្លាញ់ដែលកំពុងចម្រាញ់ជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាច់ៗ ។
ប្រាជ្ញ ប្រាច សំ.; បា. ( គុ. ) ដែលមានប្រាជ្ញា, មានចំណេះ, ឈ្លាស ។ ន. អ្នកមានប្រាជ្ញា, អ្នកចេះ, អ្នកឈ្លាសវៃ; ការចេះដឹង, ការឈ្លាសវៃ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សប្រាជ្ញ, គំនិតប្រាជ្ញ ។ អ្នកប្រាជ្ញ, គួរស្ដាប់ប្រាជ្ញប្រដៅ; មនុស្សមានប្រាជ្ញ, បញ្ចេញប្រាជ្ញ ។ ប្រាជ្ញមានមារយាទ, ប្រាជ្ញឥតមារយាទ, ប្រាជ្ញព្រោក, ព្រោកប្រាជ្ញ, ប្រាជ្ញក្នុង, ប្រាជ្ញគំនិត, ប្រាជ្ញសម្ដី ។
ប្រាប ( កិ. ) ធ្វើឲ្យរាប, ឲ្យបាក់បប, ឲ្យចុះចាញ់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាបសឹក, ប្រាបសត្រូវ ។ ប្រាមប្រាបឲ្យរាបទាប ។
ប្រាប់ ( កិ. )និយាយឲ្យដឹងចំពោះមុខ, និយាយឲ្យដឹងផ្ទាល់ខ្លួន, ថ្លែងឲ្យដឹង។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាប់ថ្លៃ, ប្រាប់ផ្លូវ, ប្រាប់សុខទុក្ខ ។ល។
ប្រាប្ត ប្រាប្តៈ ឬប្រាប សំ.; បា. ( គុ. ) (បត្ត) ដែលបានដល់ហើយ, ដែលបានលុះឬបានសម្រេចហើយ ។
ឧទាហរណ៍៖ (ព. កា.) បុគ្គលធ្វើបាប រមែងតែប្រាប្ត អបាយណាមួយ ទោះបីព្រះពុទ្ធ ក៏ពុំអាចជួយ កើតនៅរងួយ តាមកម្មខ្លួនឯង។
ប្រាស ( កិ. ) ឃ្លាតចេញ, ព្រាត់ចេញ, ចាកចេញ ។
ឧទាហរណ៍៖ចិត្តប្រាសចាកមន្ទិល, ព្រាត់ប្រាស, ប្រាសចាក។
ប្រាស់ ( ប. ) ពាក្យសម្រាប់ប្រើផ្សំជាមួយនឹងពាក្យ ប្រើ ថា : ប្រើប្រាស់។
ប្រះ ( កិ. ) ផ្អៀងខ្លួនដេក, ផ្ដួលខ្លួនដេក ។ គេចចេញ, គេចចៀសចេញ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រះដេក, រត់ប្រះទៅខាងឆ្វេង, ប្រះដៃប្រះជើង, ប្រះប្រាណ។
ព្រះ បា. សំ. ( ន. ) សម្រាប់ប្រើនាំមុខនាមនាមឯទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ, ព្រះឥន្ទ្រ, ព្រះព្រហ្ម, ព្រះមហាក្សត្រ, ព្រះរាជា, ព្រះរាជបុត្រ; ព្រះធម៌; ព្រះសង្ឃ; ព្រះអាទិត្យ; ព្រះចន្ទ្រ; ព្រះពាយ; ព្រះបាទ; ព្រះកេសា; ព្រះអរហន្ត ។ល។
ប្រឹស ( ន. ) មុខទ្រូឬលប មានបន្ទោះរួមក្របួចខាងចុងទុកផ្លូវច្រហខាងមាត់ ឲ្យល្មមតែត្រីចូលទៅខាងក្នុងបាន ប៉ុន្តែចេញច្រាសមកវិញពុំរួច ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រឹសទ្រូ, ប្រឹសលប ។
ប្រឹស្ឋ ប្រឹស សំ.; បា. ( ន. ) ខ្នង; (រ. ស.) ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះប្រឹស្ឋរាងហំ ព្រះកាយស័ក្តិសម ជាមេទ័ពជាតិ ទ្រង់មានសម្ដី ពុំដែលឃ្លៀងឃ្លាត ជាទង់ជ័យជាតិ ឥតក្សត្រិយ៍ណាប្រៀប ។
ប្រឹះៗ ( ឧ. ) សូរឮដោយភ្លៀងតិចៗ ឬរលឹមធ្លាក់មកលើដំបូលប្រក់ស្លឹកឬស្បូវជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្លៀងប្រឹះៗ, រលឹមប្រឹះៗ ។
ប្រឹក្សា ប្រឹក-សា សំ. ( ន. ) ការពិចារណា, ដំណើរស្ទង់ការ, ការល្បងមើលឲ្យឃើញពិត; ការពិគ្រោះគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ចាំប្រឹក្សាគ្នាសិន, បានប្រឹក្សាយល់ព្រមគ្នាហើយ; គណៈកម្មការបានប្រឹក្សាគ្នាអស់រយៈកាលដ៏យូរ...។
ព្រឹក្សា ព្រឹក-សា ( ន. ) ឈើទាំងឡាយ។
ប្រៀប ( កិ. ) ធៀប, ប្រដូច ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រៀបធៀប, ប្រៀបផ្ទឹម, និយាយប្រៀបប្រាយ, សម្ដីប្រៀបប្រាយ, ពាក្យប្រៀប, ចាញ់ប្រៀបគេ, មានប្រៀបលើគេ ។
ព្រៀប ( គុ. ឬ កិ. វិ. ) ដែលពេញកំពុងរកកល់ហៀរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពេញព្រៀប, ទឹកជន់ព្រៀបច្រាំង ។
ព្រាប ( ន. ) ឈ្មោះបក្សីមួយប្រភេទ រូបរាងស្រដៀងនឹងលលក តែសម្បុរផ្សេងគ្នា, មានច្រើនបែប, ច្រើននៅអាស្រ័យនឹងដំបូលផ្ទះ ឬដំបូលកុដិ, សាលា, វិហារ, ជាដើម; ព្រាបយំ ហៅថា ព្រាបថ្ងូរ ព្រោះវាយំឮសូរក្រអួនរនរន្ថាន់ដូចគេថ្ងូរ ។
ប្រេង ( ន. ) វត្ថុរាវ សម្រាប់លាប, សម្រាប់អុជ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រេងកាត, ប្រេងដូង, ប្រេងសណ្ដែក, ប្រេងល្ង ។ល។
ព្រេង ( គុ. ) បុរាណ; ដែលមានក្នុងកាលពីដើម, ដែលជាយូរអង្វែងហើយ ។
បុណ្យព្រេង បុណ្យដែលបានធ្វើទុកមកពីជាតិមុន ។
ឧទាហរណ៍៖ គូព្រេង, ទ្រព្យព្រេង, បុណ្យព្រេង, ពាក្យព្រេង, ភ័ព្វព្រេង, រឿងព្រេង, ព្រេងព្រឹទ្ធ, ព្រេងសំណាង ។ល។
ប្រួញ ( កិ. ) រួញ, ថយប្រវែងនៅខ្លី ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រួញខ្លួន, ប្រួញសេចក្ដី ។
ព្រួញ ( ន. ) សរ, កូនសរ, កាំស្នា, កាំធ្នូ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពត់ព្រួញ, បំពង់ព្រួញ ។
ប្រេះ ( កិ. ) សញ្ជែកសាច់ពីគ្នា ។ គុ. ដែលសញ្ជែកសាច់ពីគ្នា, ដែលមានស្នាមច្រហបន្តិចដោយបែកសញ្ជែក ។
ឧទាហរណ៍៖ កើតទុក្ខស្ទើរប្រេះទ្រូង ។
ប្រែះៗ ( ឧ. ) ឮសូរដោយអំបិលផ្ទុះជាដើម ។
ផេរ ( គុ. ឬ កិ. វិ. ) ដែលល្អិតស្មេញក្រាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ល្អិតផេរ, កន្ទេលផេរ, ឡើងផេរ, ចេញផេរ ។
ភេ ( ន. ) សត្វចតុប្បាទមួយប្រភេទ រាងតូចស្ដឺតខាងមុខធំរលខាងក្រោយ កម្ពស់ប្រហែលនឹងឆ្មា រោមខ្លី សម្បុរក្រមៅរលើប នៅអាស្រ័យតាមទីក្បែរមាត់ទឹក ចេះហែលទឹកទាំងមុជទឹកក៏ស្ទាត់ផងដែរ មានមច្ឆជាតិជាអាហារ ។
ផេះ ( ន. ) សំណុសដែលភ្លើងឆេះសុសជាផង់, ផង់សំណល់នៃវត្ថុដែលភ្លើងឆេះ ។ ពាក្យសាមញ្ញ សម្រាប់និយាយដោយសេចក្ដីអស់សង្ឃឹមប្រដូចទៅនឹងផេះ គឺថាមិនកើតជាការទេ ។
ឧទាហរណ៍៖ ផេះកណ្ដាលចង្ក្រាន ! មិនផេះទេ ! ស៊ីផេះ ! ឬ ស៊ីតែផេះ !
ផែះ ( ឧ. ) សូរឮដោយផ្ទុះផាវតូចៗ ជាដើម ។
ផ្ដែ ជើង ដ ( ប. ) ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំនឹងពាក្យ ផ្ដាច់ ឬ ផ្ដាំ ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្ដាច់ផ្ដែកូនចៅ , ផ្ដែផ្ដាំ ។
ផ្ដែរ ជើង ដ ( ន. ) ក្ដាររនាំងបាំងរាំងចន្លោះដំបូលដែលមានជាន់ពីរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្ដែរវិហារ, ផ្ដែរសាលា ។
ផ្សា ( កិ. ឬ គុ. ) ឈឺចាប់ពើតរោលរាលឆៀបៗដោយមុខសស្ត្រា, របួស, ដាច់, រលាត់, ប៉ះពាល់ត្រូវ, ប្រទះនឹងជាតិជូរ, ប្រៃ, ហឹរ...។ ព. បុ. ( អា. និ. ) ព្រោះ, ហេតុតែ, ដោយហេតុ; តាមតែ, តាមតែចង់, ព្រោះតែចំណង់ ។(កិ.) ផ្សងតាមកម្ម, ផ្សងព្រេង; ទ្រាំអត់; កាន់ក្ដីសន្ដោសតាមមានតាមបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្សាខ្លោច, ឈឺផ្សា, ផ្សានឹងបាន, ចង់តែនឹងបាន, ផ្សាជាអ្នកកម្សត់ទុគ៌ត ។
ផ្សារ ( ន. ) ទីប្រជុំលក់ទិញរបស់ផ្សេងៗ គឺប្រជុំផ្ទះឬរានតូចធំដែលគេដាក់ទំនិញលក់ដូរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្សារឯកើត, ផ្សារធំ ។
ព ព្យញ្ជនៈទី ៣ ក្នុងវគ្គទី ៥។( កិ. )លើកដាក់ចង្កេះកៀកនឹងដៃ ឈរឬដើរ។
ឧទាហរណ៍៖ ពកូន, ពពោះ, ពកិច្ចការ, ពគំនរទុក្ខ, ពរវល់ ។
ពរ សំ. បា. ( ន. ) គុណជាតដ៏ប្រសើរ; គុណជាតឬអ្វីៗ ដែលគួរប្រាថ្នា, គួរចង់បាន, គួរជ្រើសរើសយកតាមគាប់ចិត្ត ។ ( ន. ) លាបបូកព្រលាំងដោយជ័រឲ្យក្រាស់ជិតសាច់ពុំឲ្យជ្រាបទឹកបាន។
ឧទាហរណ៍៖ សូមពរ, ឲ្យពរ, ទទួលពរ ។ ពរទូក, បិទពរ ។
ពណ៌ ព័រ សំ.; បា. ( ន. ) សម្បុរ (ពាក្យនេះខ្មែរយើងប្រើចំពោះតែសម្បុរនៃវត្ថុផ្សេងៗ មានសំពត់ជាដើម, បើចំពោះមនុស្សឬសត្វប្រើពាក្យថា សម្បុរ) ។ ព័ណ៌
ឧទាហរណ៍៖ ព័ណ៌ស, ពណ៌ក្រហម ។ មនុស្សសម្បុរស, ... ។
ព័រ ( ន. ) មនុស្សចុងស្រុកមួយពួកកើតនៅក្នុងអាណាខេត្តកម្ពុជរដ្ឋមានភាសាសម្ដីផ្សេងពីខ្មែរ រាប់បញ្ចូលក្នុងពួកកួយ, រដែ, ស្ទៀង ។
ឧទាហរណ៍៖ ជាតិព័រ, ពួកព័រ (ក្នុងសម័យឥឡូវ រាប់ថាជាខ្មែរដូចគ្នា ស្មើគ្នាទាំងអស់) ។
ពង្រត់ ( កិ. ) នាំឲ្យរត់, នាំរត់ទាំងអំណាច ។
ឧទាហរណ៍៖ ពង្រត់កូនស្រីគេយកធ្វើជាប្រពន្ធ ។
ពង្រាត់ ( កិ. ) ធ្វើឲ្យព្រាត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពង្រាត់កូនពីមេ ។ ពង្រាត់បង្រាស ។
ពត់ ( កិ. ) បត់បំបែរ, ធ្វើឲ្យងាកបែរ, តម្រង់, បង្កោង, បង្កុង តាមបំណង គឺ វៀចឲ្យត្រង់ ឬធ្វើវត្ថុត្រង់ឲ្យវៀចឲ្យកោងជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ពត់ព្រួញ, ពត់ឈើកុង ។ ពត់ចិត្ត។
ព័ត ស. ( កិ. ) បក់; (រ.ស.) ។
ឧទាហរណ៍៖ ព័តថ្វាយ គឺបក់ថ្វាយ (បក់នឹងផ្លិតឬស៊ែ) ។
ព័ទ្ធ សំ. បា. ( កិ. ) ចង; ចងវ័ណ្ឌជុំវិញ, រុំជុំវិញ; ចោមជុំវិញ, ចោមស្ទាក់ជុំវិញមិនឲ្យមានផ្លូវចេញរួច ។ ។
ឧទាហរណ៍៖ វល្លិព័ទ្ធដើមឈើ; ព័ទ្ធចោរ ។ ព័ទ្ធបូស, ព័ទ្ធព័ន្ធ។
ពន់ ស. ( គុ. ) ហួស, ក្រៃ, លើសលន់; ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំនឹងពាក្យ ប្រមាណ, ពេក ។
ឧទាហរណ៍៖ ពន់ប្រមាណ, ពន់ពេក, ពេកពន់ ។
ពន្ធ ពន់ សំ. បា. ( ន. ) សួយ, អាករដែលប្រជានិករត្រូវបង់តាមកំណត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពន្ធស្រូវ, ពន្ធទូក, ពន្ធទាស, ពន្ធខ្លួន...; ទារពន្ធ, បង់ពន្ធ ។ ពន្ធដារ , ពន្ធដីស្រែចម្ការ , ពន្ធនៃគ្រឿងបរិភោគ ។
ព័ន្ធ សំ. បា. ( កិ. ) ចង, ជាប់, ជំពាក់; ទាក់ឆ្វាក់ព័ទ្ធលើគ្នា, ឆ្វាក់ប្រទាក់ជាប់គ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ព័ន្ធដំណើរ, ព័ន្ធខ្សែ, ព័ន្ធសម្ដី, ព័ន្ធគំនិត, ព័ន្ធជើង ។
ពាន់ ( ប. សំ. ) ចំនួន ១០០ ដប់ដង (១០០ x ១០ = ១.០០០) ។
ពស់ ( ន. ) សត្វពួកទីឃជាតិអាសីរពិសផ្សេងៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពស់វែករនាម, ពស់វែកដំបូក, ពស់វែកស្រងែ, ពស់ក្រាយ, ពស់ពព្លាក់; ពស់សង់សឿ, ពស់ព្រៃ, ពស់ទងត្រាវ, ពស់ព្រលឹត, ពស់សម្លាប់កង្កែប ។ល។
ពោះ ( ន. ) ប៉ែករាងកាយដែលមានក្រពះ ពោះវៀននៅខាងក្នុង ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈឺពោះ, ហើមពោះ, ចុកពោះ, សៀតពោះ, ចម្អែតពោះ, ពោះគោ, ពោះជ្រូក, បបរពោះគោ, បបរពោះជ្រូក, ដុះពោះ
ពន្លត់ ( កិ. ) ធ្វើឲ្យរលត់, រំលត់ (ប្រើចំពោះតែញ៉ាំងពន្លឺភ្លើងឲ្យរលត់, បើខាងទុក្ខព្រួយឬកំហឹងជាដើមវិញ ត្រូវប្រើពាក្យ រំលត់ ដូចជា រំលត់ទុក្ខ, រំលត់ក្រោធ, រំលត់កិលេស) ។
ឧទាហរណ៍៖ ពន្លត់ភ្លើង, ពន្លត់ចង្កៀង ។
ពន្លាត់ ( កិ. ) ទាញលាត់ត្រឡប់ស្បែកយកក្នុងជាក្រៅ ។ សើយសម្លៀកត្រឡប់យកក្នុងជាក្រៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពន្លាត់ស្បែក, អារពន្លាត់ស្បែក ។ ពន្លាត់សំពត់, ពន្លាត់ជើងខោ ។
ព័ស្ដុ ព័ស សំ.; បា. ( ន. ) លំនៅ, ទី, ទីកើត, ទីតាំង; ទ្រព្យ, របស់, អីវ៉ាន់; ហេតុ, មូលហេតុ; រឿងនិទាន; ចម្ការ... ។
ឧទាហរណ៍៖ព័ស្ដុតាង (ប្រ. ក្ល. ភ័ស្ដុតាង); ព័ស្ដុភារ (ប្រ. ក្ល. ជា ភ័ស្ដុភារ) ។
ពស្រ្ត ពស់ ឬ ព័ស-ស្ត្រា សំ.; បា. ( ន. ) សំពត់, គ្រឿងស្លៀកដណ្ដប់; ខ្មែរយើងប្រើចំពោះតែរាជសព្ទ ដូចពាក្យ ព្រះពស្រ្ត សំពត់សម្រាប់ក្សត្រិយ៍ទ្រង់; ឯពាក្យ ពស្ត្រា សម្រាប់ប្រើតែក្នុងកាព្យ ។
ពាត ( កិ. ឬ កិ. វិ. ) ដាក់ពាសខ្វែងពីលើ ។
ឧទាហរណ៍៖ ចងពាត, ដាក់ពាត, វាយពាតពង្រីកសាច់ដែកឲ្យជិតជាប់គ្នា ។
ពាទ្យ ពាត សំ. ( ន. ) (វាទ្យ ឬ ពាទ្យ) គ្រឿងភ្លេងប្រគំ, គ្រឿងតន្រ្តីដេញផ្លុំកូតឬគ្រឿងតន្ត្រីទួទៅគ្រប់យ៉ាង ។
ឧទាហរណ៍៖ ពិណពាទ្យ ។
ពាធជន្ម ពាតជន់ សំ. ( ន. ) បៀតបៀនដល់ជីវិតឬផ្ដាច់ជីវិតគេ។ ប្រើជា ន. ឬ គុ. ក៏មាន ។
ឧទាហរណ៍៖ អំពើប្រមាថពាធជន្ម; ទោសប្រមាថពាធជន្ម ។
ពាណិជ --និច សំ. បា. ( ន. ) (វាណិជ, វ > ព ជា ពាណិជ) អ្នកលក់ដូរ, អ្នកជំនួញ, ឈ្មួញ ។
ឧទាហរណ៍៖ លក់ស្រូវឲ្យពួកពាណិជ ។
ពាណិជ្ជ --និច សំ.; បា. ( ន. ) (វណិជ្យា ឬ វាណិជ្យ; វណិជ្ជា ឬ វាណិជ្ជ) ការលក់ដូរ, ជំនួញ ។ ពាណិជ្យ
ពិណ ពិន, ឬ ត.ទ. ស្រ. ពឹន សំ. បា. ( ន. ) (វីណា) ចាប៉ី ។
ឧទាហរណ៍៖ ដេញពិណ ។
ពិន ស. ( ន. ) ស្នៀតសក់ជុក : ក្មេងទុកជុកសៀតពិន ។ កំពូល, អ្នកដែលជាកំពូល, ជាឆ្នើម, ចម្បងលើគេ ។ ( ន. ) ថែបហាលថ្នាំ (ពាក្យអ្នកបាត់ដំបង) ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្មេងទុកជុកសៀតពិន ។ ពិនពិភព ។
ពិសុទ្ធ --សុត បា. ; សំ. ( គុ. ) (វិសុទ្ធ; វិឝុទ្ធ) ស្អាតវិសេស, ហ្មត់ហ្មង ឥតមន្ទិល; ច្រើននិយាយជាមួយនឹងពាក្យ ពិសេស ឬ វិសេស ។ វិសុទ្ធ
ឧទាហរណ៍៖ ពិសេសពិសុទ្ធ ឬ វិសេសវិសុទ្ធ (ម. ព. ពិសេស ១ ន.) ។
ពិសុទ្ធិ --សុត-ធិ ឬ--សុត បា.; សំ. ( ន. ) (វិសុទ្ធិ; វិឝុទ្ធិ) សេចក្ដីស្អាតវិសេស, ហ្មត់ហ្មង, ឥតមន្ទិល; សេចក្ដីបរិសុទ្ធ (ព. ទេ. ឬ ព. កា.) ។ វិសុទ្ធិ
ពិស្សុត ពិស-សុត ឬ វិស-សុត បា. ; សំ. ( គុ. ) (វិស្សុត; វិឝ្រុត) ដែលលេចឮកេរ្តិ៍ឈ្មោះសុសសាយ, ល្បីល្បាញ ។ វិស្សុត
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សពិស្សុត, អ្នកប្រាជ្ញពិស្សុត, មានកេត្តិ៍ឈ្មោះពិស្សុត ។
ពិសោធ --សោត បា.; សំ. ( កិ. ) ប្រើពាក្យនេះសំដៅចំពោះសេចក្ដីថា “ល្បងមើល, សាកមើលឲ្យឃើញពិត; ពិនិត្យដោយការល្បងឲ្យឃើញប្រាកដ” ។
ឧទាហរណ៍៖ ចាំពិសោធមើលសិន, ត្រូវពិសោធឲ្យឃើញពិត ។
ពិសោធន៍ --សោត បា.; សំ. ( ន. ) “ការសម្អាត, ដំណើរជម្រះ, រំលីង” ការល្បងមើល, ដំណើរពិនិត្យឬសាកមើលឲ្យឃើញពិត ។
ឧទាហរណ៍៖ នៅក្នុងពិសោធន៍, ជាប់ពិសោធន៍, ធ្លាប់ពិសោធន៍ ។
ពី ( និ. ; អា. និ. ) អំពី; ខាង, ឯ ។
ឧទាហរណ៍៖ មកពីណា ?, បានពីណាមក ?, មកពីផ្ទះ, រួចពីដៃ, សម្ដីចេញពីមាត់, ទៅពីព្រឹក; ពីមុខ, ពីក្រោយ, ពីឆ្វេង, ពីស្ដាំ, ពីលើ, ពីក្រោម ។ល។
ពីរ ( ប. សំ. ) មួយគួបគ្នា គឺមួយនិងមួយ (២) ។
ពុត ( ន. ) ដំណើរបាំងទោសខ្លួន; ដំណើររបិញរបុញ, កិច្ចកលមាយា ។ ប្រើជា កិ. ក៏បានខ្លះ ។
ឧទាហរណ៍៖ មានពុត។ វាពុតធ្វើជាឈឺ ។ ពុតត្បុត, ពុតព្យសន៍ ។
ពុធ ពុត សំ. បា. ( ន. ) អ្នកមានប្រាជ្ញា, អ្នកប្រាជ្ញ ។ ឈ្មោះផ្កាយពុធ។ ឈ្មោះថ្ងៃទី ៤ (ក្នុងសប្ដាហ៍)។
ឧទាហរណ៍៖ ថ្ងៃពុធ (ហៅតាមឈ្មោះផ្កាយពុធ) ... ។
ពុទ្ធ ពុត សំ. បា. ( ន. ) លោកអ្នកត្រាស់ដឹងធម៌ដែលកំបាំង ដូចយ៉ាងអរិយសច្ច ៤ ជាដើម រហូតដល់មគ្គផលនិព្វាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះពុទ្ធ, ព្រះពុទ្ធជាបរមគ្រូ, ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ។ល។
ពុម្ព ពុំ ( ន. ) (ម. ព. ពិម្ព) ។
ពិម្ព ពិម, ឬ ត. ទ. ស្រ. ពឹម សំ. បា. ( ន. ) រូបប្រៀប, រូបតំណាង, សំណាក; បែប, បែបយ៉ាង, បែបធៀប; គំរូ...។
ឧទាហរណ៍៖ ពិម្ពបដិមា ឬ ពិម្ពពុទ្ធរូប ។ អក្សរពុម្ព, បោះពុម្ព, ពុម្ពក្បាច់ ។
ពុំ ( និ. ) មិន, ឥត ។
ឧទាហរណ៍៖ ទៅពុំខាន, ធ្វើពុំកើត, ពុំប្រសើរ, ពុំយូរប៉ុន្មាន, ពុំសូវល្អ ។ល។
ពុរ ( គុ. ) ដែលជោរជ្រាយសាច់ដោយទង្គិច, ប៉ះ, ច្របាច់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពុរសាច់, ផ្លែឈើពុរ, ពុរពង, ពុរចិត្ត ។
ពុល ( គុ. ) ដូចគ្នានឹង ពុរ ។ ( គុ. ) ដែលមានពិសអាចបណ្ដាលឲ្យរង៉ាប់រងើ, ឲ្យក្អួតចង្អោរ ឬធ្វើទុក្ខខ្លាំងដល់ឈឺស្លាប់ក៏មាន ។ ដែលក្រពុលមុខ, ងងឹតមុខ, វិលមុខ, រង៉ាប់រងើ បណ្ដាលពីការបរិភោគឆ្អែតពេក, អំពីបរិភោគអាហារមានពិស, អំពីរលាក់ខ្លាំង, អំពីរលកយោកខ្លាំង, អំពីអួអាប់ខ្លាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្សិតពុល, ថ្នាំពុល, គ្រឿងពុល, ពុលបាយ, ពុលផ្សិត, ពុលរទេះ, ពុលរលក, ត្រីពុល, ពុលល្បែង ។
រំពេច ( ន. ) ស្របក់តូច; ប្រើចំពោះតែជាមួយនឹងពាក្យ មួយ, និយាយថា ។
ឧទាហរណ៍៖ មួយរំពេច (ចាំមួយរំពេច, ទៅមួយរំពេច,...) ។
ពេចន៍ ពេច សំ. បា. ( ន. ) ពាក្យ, សម្ដី ។
ឧទាហរណ៍៖ ពាក្យពេចន៍, អ្នកចេះពាក្យពេចន៍ ។
ពេជ្រ ពេច សំ.; បា. ( ន. ) ឈ្មោះត្បូងពិសេសមួយប្រភេទមានសាច់រឹងមានពន្លឺចាំងឆ្លុះព្រាតៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ចិញ្ជៀនពេជ្រ ។
ពៃ ( ន. ) ឈ្មោះលុយបុរាណមួយបែបតម្លៃ២សេនសព្វថ្ងៃនេះ ។ ( ន. ) ឈ្មោះល្អីមួយប្រភេទរាងរាក់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាក់ ១ ពៃ, ស្រូវមួយពៃ, ល្អីពៃ ។
ពៃរ៍ ពៃ សំ.; បា. ( ន. ) ពៀរ ។ យើងប្រើពាក្យនេះជា ប. សម្រាប់និយាយភ្ជាប់នឹងពាក្យ ទោស ។
ឧទាហរណ៍៖ ទោសពៃរិ៍ គឺទោសនិងពៀរ ឬទោសជាពៀរ ។
ពោ (ម. ព. ទីពោ) ។
ទីពោ ( ន. ) ឈ្មោះត្រីរំអិលពួកត្រីប្រា, ច្រើនហៅក្លាយមកជា ត្រីពោ; មាន ២ ប្រភេទគឺ ត្រីពោព្រុយ, ត្រីពោខ្មៅត្រចៀក ។
ពោរ ( គុ. ) ដែលជន់ជោរឡើង, ដែលឡើងកំពុង ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹកពោរមាត់ច្រាំង, ពោរពេញ, ពេញពោរ , ពុះពោរ ។
ពោធិ សំ. បា. ( ន. ) ការត្រាស់ដឹងលោកកុត្តរធម៌, ប្រាជ្ញាដែលព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធទ្រង់បានត្រាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពោធិកាល, ពោធិញាណ ពោធិទ្រុម, ពោធិព្រឹក្ស, ពោធិសត្វ។
ពោធិ៍ ពោ សំ. បា. ( ន. ) ឈើដែលព្រះមហាសត្វគង់អាស្រ័យក្នុងម្លប់ ទ្រង់ក៏បានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពោធិ៍ ឬ ពោធិទ្រុម, ពោធិព្រឹក្ស ។
ព្យាករ បា.; សំ. ( កិ. ) ធ្វើឲ្យប្រាកដ, ឲ្យជាក់ច្បាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ហោរព្យាករថាឆ្នាំនេះមានទឹកភ្លៀងច្រើន ។
ព្យាករណ៍ បា. ; សំ. ( ន. ) ការធ្វើឲ្យប្រាកដ, ឲ្យជាក់ច្បាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ពុទ្ធព្យាករណ៍ ។
ព្យួរ ( កិ. ) ពាក់, ថ្ពក់, ចងបន្តោក, បន្តោង ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្យួរសម្ពៀតនឹងនាគទណ្ឌ, ព្យួរសម្ពាយនឹងមែកឈើ, ព្យួរទោស, ព្យួរក្រពះ ។
ភ្ជួរ ( កិ. ) រម្លើងដីដោយន័ង្គលឲ្យរបើកជាអាចម៍បំណះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្ជួរស្រែ, ភ្ជួរដីចម្ការ ។
ព្រ័ត្រ ព្រាត់ សំ. ក្ល.; សំ.; បា. ( ន. ) ពួរឬខ្សែត្រកួញធ្វើដោយស្បែកគោ, ស្បែកក្របី ឬស្បែកម្រឹគណាមួយ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រ័ត្រជ្រាម ព្រ័ត្រត្របែង ។
ព្រាត់ ( កិ. ) បែកឃ្លាតចាកបុគ្គលជាទីស្រឡាញ់, ឃ្លាតបាត់លែងបានចួបគ្នាទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រាត់កូន, ព្រាត់មិត្រ, ព្រាត់ប្រាស, ព្រាត់ព្រាក ។
ព្រហស្បតិ៍ ព្រហ៊ាស់ សំ.; សំ. ក្ល. ( ន. ) ឈ្មោះថ្ងៃទី ៥ ក្នុងមួយសប្ដាហ៍ ។ ខាងតារាសាស្ត្រ ថាជាឈ្មោះនៃផ្កាយមួយ ក្នុងពួកផ្កាយនព្វគ្រោះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍, ផ្កាយព្រហស្បតិ៍។
ហស្ត ហ៊ាស់ សំ.; បា. ( ន. ) ដៃ ។ គួរកុំច្រឡំ ហស្ត ជា ហស្ថ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះហស្ត, ព្រះហស្តលេខា (--ហ៊ាស់-ស្តៈ--), ឡាយព្រះហស្ត ឬ ឡាយព្រះហស្តលេខា ។
គ្រហស្ថ គ្រហ៊ាស់ សំ. ក្ល. សំ.; បា. ( ន. ) អ្នកមានផ្ទះ, អ្នកគ្រប់គ្រងផ្ទះ គឺអ្នកមានគ្រួសារ ។ ពាក្យផ្ទុយ បព្វជិត ។
ព្រហ្ម ព្រំ បា.; សំ. ( ន. ) (ព្រហ្មន៑) សេចក្ដីចម្រើន; សេចក្ដីរីកចិត្ត; សេចក្ដីប្រសើរ; ចំណែកចិត្ត; វេទ; សីល... ។ គុ. ប្រសើរ, ខ្ពង់ខ្ពស់, ទូលាយ... ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះព្រហ្ម, ព្រហ្មវិហារធម៌, ព្រហ្មគីតិ, ព្រហ្មចក្រ, ព្រហ្មចរិយ, ព្រហ្មចារី, ព្រហ្មគីតិ (ព្រំមៈគីតិ, ឬ--គីត), ព្រហ្មចរិយ (ព្រំមៈចៈរ៉ិយ៉ៈ), ព្រហ្មចារិនី, ព្រហ្មចារី, ព្រហ្មញ្ញ (ព្រំម័ញ), ព្រហ្មញ្ញសាសនា, ព្រហ្មលោក។
ព្រំ ( កិ. ) ប្រក់ភ្ជិតឬបូកបាយអភ្ជិតត្រង់កន្លែងប្រទល់ក្បាលកណ្ដបឬក្បាលក្បឿង ។ ន. កន្លែងដែលព្រំហើយ។ ( ន. ) ចារឹកដី, ទីបំផុតដែនប្រទល់គ្នា ។ ( ន. ) ឈ្មោះកម្រាលវិសេសមួយប្រភេទ។ (កុំសរសេរច្រឡំជា ព្រុំ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រំផ្ទះ, ព្រំសាលា ។ ភ្លៀងលេចត្រង់ព្រំ ។ ព្រំចម្ការ, ព្រំខែត្រ, ព្រំដែន, ព្រំប្រទល់ ។ ព្រំខ្សែ, ព្រំបួនជ្រុង, ក្រាលព្រំ ។
ព្រា ( ន. ) ឈ្មោះកាំបិតធំមួយប្រភេទគឺ កាំបិតព្រា ។
ព្រែ ( ន. ) សំពត់សូត្រដោយបែប ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រែលាត, ព្រែផ្កា, ព្រែអំបោះ ។
ប្រែ ( កិ. ) ត្រឡប់, ងាក, បែរ, ឃ្លាតចាកប្រក្រតី; ផ្លាស់; បំបែរ; បង្វែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រែខ្លួន ប្រែគំនិត ប្រែចិត្ត ប្រែធាតុ ប្រែប្រួល ប្រែសម្ដី ប្រែភាសា ប្រែលោតប្រយោគ ប្រែសម្បុរ ។ល។
ព្រាច ( កិ. ) សាចរាចទៅ, ចាប់បាចរាចទៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រាចគ្រាប់ពោត, ព្រាចអង្កាម ។
ព្រែក ( ន. ) ជ្រលងឬប្រឡាយធំជាផ្លូវទឹកតពីទន្លេទៅបឹង ឬពីទីឯទៀតចូលមកទន្លេ, សមុទ្រ; បើកើតដោយជីកហៅថា ព្រែកជីក ។ ( គុ. ) ដែលរួមឬភ្លោះជាប់គ្នាពីកំណើត ។
ឧទាហរណ៍៖ ម្រាមដៃព្រែក, ម្រាមជើងព្រែក, ផ្លែចេកព្រែក, ចិត្តព្រែក ។
ប្រែក ( ន. ) ឈ្មោះគ្រឿងរទេះគោឬរទេះក្របីដែលដាក់ទប់ពីក្រៅកង់, ដែលដាក់ទប់ពីមុខពីក្រោយហៅ ប្រែកត្រង់, ដែលដាក់ទប់ពីខាងទាំងពីរហៅ ប្រែក-ង (រទេះខ្មែរ) ។ (ប.) ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំនឹងពាក្យ ប្រោក ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រែកប្រោក ។
ព្រាម ( ន. ) ឈ្មោះស្វាមួយប្រភេទ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្វាព្រាម (សរសេរជា ស្វាព្រាហ្មណ៍ ក៏មាន) ។
ព្រាហ្មណ៍ ព្រាម សំ. បា. ( ន. ) មនុស្សដែលកំណត់តាមលទ្ធិបុរាណពីព្រេងនាយ ថាមានពូជដើមកើតអំពីព្រះឱស្ឋព្រហ្ម ។
ឧទាហរណ៍៖ ពួកព្រាហ្មណ៍, ជាតិព្រាហ្មណ៍, ព្រាហ្មណី (ស្រ្តី) ។ ព្រាហ្មណពន្ធុ (ព្រាហ្មៈណៈព័ន-ធុ), ព្រាហ្មណ៍ព្រឹទ្ធ, ព្រាហ្មណមហាសាល (ព្រាហ្មៈណៈមៈហា--) ។ល។
ព្រឹត្តិ ព្រឹត សំ.; បា. ( ន. ) អំពើ, កិច្ចការ; ការប្រព្រឹត្តទៅ; ការរស់នៅ, ការចិញ្ចឹមជីវិត... ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រឹត្តិសេចក្ដីល្អ, ព្រឹត្តិតាមមាគ៌ាព្រះពុទ្ធ ។ល។
ព្រឹទ្ធ ព្រឹត សំ.; បា. ( គុ. ) ដែលចម្រើន; ដែលមានវ័យចម្រើន, ចាស់, បុរាណ ។
ឧទាហរណ៍៖ព្រាហ្មណ៍ព្រឹទ្ធ, ចាស់ព្រឹទ្ធ, ចាស់ព្រឹទ្ធចាស់ព្រេង, ពីព្រេងព្រឹទ្ធ, យាយព្រឹទ្ធា , ព្រឹទ្ធាចារ្យ ។
ព្រឹក ( ន. ) វេលាចាប់តាំងពីព្រះអាទិត្យបំព្រាងដល់ថ្ងៃពេញពន្លឺធំ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រឹកល្ងាច, ទាំងព្រឹកទាំងល្ងាច, ព្រឹកព្រាង, ព្រឹកស្អែក ។
ព្រឹក្ស ព្រឹក សំ.; បា. ( ន. ) ឈើ ។
ឧទាហរណ៍៖ កល្បព្រឹក្ស, ជម្ពូព្រឹក្ស, និគ្រោធព្រឹក្ស, ពោធិព្រឹក្ស ។
ព្រុស បា. ( កិ. ) ប្រឹងដកកស្រែកបន្លឺសូរសព្ទខ្លាំងៗ ផ្ទួនៗរបស់សុនខ ។ (គួរសរសេរ ភ្រុស ប៉ុន្តែដោយធ្លាប់ប្រើ ព្រុស មកយូរហើយ ក៏គួរទុកឲ្យនៅចុះ, បើត្រូវការសរសេរ ភ្រុស វិញក៏បាន ជិតប្រភពដើមថា ភុស ឬ ភុស្ស ជាង) ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្កែព្រុស ។
ព្រូស ( ឧ. ) សូរឮដោយដួល, ធ្លាយ, ធ្លាក់, ទធាក់ ។ ( ន. ) ឈ្មោះឈើព្រៃមួយប្រភេទ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដួលព្រូស, ធ្លាយព្រូស, ធ្លាក់ព្រូស, ទធាក់ព្រូសៗ (និយាយថា ស៊្រូស, ស៊្រូសៗ ក៏មាន) ។ ផ្លែព្រូស ។
ព្រួស ( កិ. ) បញ្ចេញទឹកឬទឹកមាត់ពីក្នុងមាត់ឲ្យខ្ចាយព្រោងដោយកម្លាំងខ្យល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រួសទឹក, ព្រួសទឹកមាត់, ពស់ព្រួសពិស, ស្ដោះព្រួស, គ្រូស្ដោះព្រួស
ព្រោះ ( កិ. ) បាចគ្រាប់ពូជល្អិតៗមានគ្រាប់ស្ពៃ, ល្ង, ថ្នាំ, ស្រូវ ជាដើម ដើម្បីឲ្យដុះលូតលាស់ឡើង ។ ( អា. និ. ) ហេតុ, ដ្បិត ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រោះស្ពៃ, ព្រោះថ្នាំ, ព្រោះស្រូវ, ធ្វើការពុំកើតព្រោះឈឺ, រៀនពុំចេះព្រោះខ្ជិល ។ល។
ភ័ក ស. ( កិ. ) អាស្រ័យនៅបណ្ដោះអាសន្ន ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ័កអាស្រ័យ, ស្នាក់ភ័កអាស្រ័យនៅផ្ទះបងប្អូន ។
ភក្ដិ (ម. ព. ភក្ដី) ។ ភ័ក្តិ
ភក្ដី ជើង ដ, អ. ថ. ភ័ក-ក្ដី សំ. ; បា. ( ន. ) ការចែក, ចំណែក; ការសេពគប់; សេចក្ដីរាប់អាន, សេចក្ដីស្រឡាញ់ស្មោះ, សេចក្ដីស្មោះត្រង់, សេចក្ដីគោរព ។ បើរួមចូលនឹងនាមនាមឯទៀត ប្រើជា ភក្ដិ ឬ ភ័ក្ដិ (អ. ថ. ភ័ក) ។
ឧទាហរណ៍៖ មានភក្ដីចំពោះ… ។ ញាតិភក្ដិ មិត្រភក្ដិ ស្វាមីភក្ដិ ។ល។
ភក្ត្រ ភ័ក សំ.; សំ. ក្ល. ( ន. ) មុខ (រ. ស.) ។ ភ័ក្ត្រ
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះភក្រ្ត ។
ភណ្ឌ ភ័ន ឬ ភ័ន- ឌៈ បា.; សំ. ( ន. ) ទ្រព្យ, របស់; ដើមទុន; គ្រឿងប្រើប្រាស់; អីវ៉ាន់; ប្រដាប់, គ្រឿប្រដាប់ ។ ភណ្ឌៈ
ឧទាហរណ៍៖ ភណ្ឌទេយ្យ, កសិភណ្ឌ, គរុភណ្ឌ, នានាភណ្ឌ, ពិពិធភណ្ឌ, បុរាណភណ្ឌ, រាជភណ្ឌ ។ល។
ភាន់ បា. ( កិ. ) ជ្រួស, ច្រឡំ, ទាស់ខុសផ្លូវខុសទំនង (ភ័ន្ត មិនសូវប្រើ ច្រើនប្រើតែ ភាន់ មកយូរហើយ) ។ ភ័ន្ត
ឧទាហរណ៍៖ ភាន់គំនិត, ភាន់ស្មារតី, ភាន់ដំណើរ, ភាន់ផ្លូវ, ភាន់ច្រឡំ, ភាន់ប្រែ, ភាន់ភាំង ។
ភប់ ស. ( កិ. ) (ពប អ. ថ. ផុប) ចួប, ប្រទះ; ប្រសព្វ។
ឧទាហរណ៍៖ ភប់ប្រសព្វ, ភប់ភាន់, ភប់ភ័ន្ត ។
ភព ភប់ សំ. បា. ( ន. ) សេចក្ដីចម្រើន; ដំណើរកើត; ប្រទេសឬទីសម្រាប់សព្វសត្វកើតស្លាប់, លោក ។
ឧទាហរណ៍៖ សត្វទាំងឡាយតែងអន្ទោលកើតស្លាប់ក្នុងភពតូចភពធំ ។ ទាំងផែនភព ឬ ទាំងភពផែន, ទាំងពិភពលោក ។
ភ័ព្វ ភាប់ បា.; សំ. ( គុ. ) ដែលគួរ, ដែលគួរដល់កិច្ចការ; ដែលមានសំណាងល្អ ។ ន. សេចក្ដីសុខ, ការគួរ; លាភ; ការរស់នៅ... ។ ភ័ព្យ
ឧទាហរណ៍៖ ភព្វបុគ្គល (ភាប់ពៈបុក-គល់), ភព្វរូប (ភាប់ពៈ--) មានភ័ព្វ, ឥតភ័ព្វ ។ បុណ្យភ័ព្វ, ភ័ព្វព្រេង ។
ភ្ងា ( គុ. ) ពុំងា, ប្រសើរ, ថ្លៃថ្លា, ជាទីស្រឡាញ់, ... ។ ប្រើដូចជាបរិវារសព្ទរៀងនៅខាងដើមឬខាងចុងពាក្យខ្លះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្ងាប្រិយ, មិត្រភ្ងា, ស្ងួនភ្ងា ។
ភ្ងារ ( កិ. ) ភ្ញាក់មួយភាំងពីដេកលក់, ភ្ញាក់ស្លុងស្មារតីដឹងខ្លួនមួយស្របក់តូច ។
ឧទាហរណ៍៖ ភ្ងារឡើង, ភ្ងារដឹងខ្លួន ។
ភូម សំ. បា. ( ន. ) ទេវតាដែលឋិតនៅផ្ទាល់លើផែនដី ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះភូម, សែនព្រះភូម ។
ភូមិ ភូម សំ. បា. ( ន. ) ផែនដី, ទីដី; តំបន់; ផ្ទៃ; ទី; ជាន់; ថ្នាក់ ។ យើងច្រើនប្រើសំដៅទីដែលមានប្រជុំផ្ទះលំនៅក្នុងតំបន់នីមួយៗ ។ ភូមិ៍
ឧទាហរណ៍៖ ភូមិតូច, ភូមិធំ, ភូមិឋាន, ភូមិភាគ (ភូ-មិភាក), ភូមិប្រទេស (ភូមិ--), គេហភូមិ (គេហៈភូម), ឋានន្តរភូមិ (ឋាន៉ន់-តៈរ៉ៈភូម), បច្ចេកភូមិ (ប៉័ច-ចេកៈភូម), ពុទ្ធភូមិ (ពុត-ធៈភូម), អរិយភូមិ (អៈរ៉ិ-យៈភូម ឮ) ។
ម៏ ម ( កិ. ) ពាក្យសាមញ្ញឬជាគ្រាមភាសាមានសូរបញ្ជាក់ខ្លីឬសូរបង្អូសជាជំនួសសម្ដីថា មក ។ មក៏
ឧទាហរណ៍៖ ម៏ទៅផ្ទះ !( ឬ មក៍, មក៍អង្គុយឯណេះម៏ !) (ឬ ម៉ុះ, ទៅផ្ទះ) ។
មរ ម បា. ; សំ. ( កិ. ) ស្លាប់ (សម្រាប់ប្រើតែក្នុងកាព្យ) ។ ( ន. ) ភក់ដែលកើតអំពីទឹកត្រាំដើមត្រុំ ព្រមទាំងស្លឹកត្រុំស្រស់ផងឲ្យរលួយហើយកូរឲ្យខះកកមានសម្បុរខ្មៅខៀវទៅជាធ្លះសម្រាប់ប្រើជាគ្រឿងជ្រលក់ ។
មរណៈ មៈរៈណៈ សំ. បា. ( ន. ) (មរណ) សេចក្ដីស្លាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើមរណកាល, ទទួលមរណកាល ។ មរណចេតនា មរណទុក្ខ មរណទូត មរណធម៌
មគ្គ ម័ក បា.; សំ. ( ន. ) ផ្លូវ; ផ្លូវប្រតិបត្តិ; លំអាន; ទ្វារ ...។
ឧទាហរណ៍៖ មគ្គចិត្ត (ម័ក-គៈចិត), មគ្គញ្ញាណ (ម័ក-គ័ញ-ញាន), មគ្គផល (ម័កផល់), ទ្វារមគ្គ (ទ្វាម័ក), សម្មាមគ្គ (ស័ម-ម៉ាម័ក) ។ល។
មាក់ងាយ ( កិ. ) មើលងាយ ។ ន. សេចក្ដីមើលងាយ ។
ម៉ាក់ ( ន. ) ម៉ែ, ម្ដាយ ។ ពាក្យទំយើសម្រាប់កូនក្មេងហៅម្ដាយ (ច្រើននិយាយចំពោះតែអ្នកក្រុង) ។
ម៉ដ្ដ ម៉ត់ បា.; សំ. ( គុ. ) ដែលមានសាច់រលីង, ល្អិតខៃ, ស្និទ្ធជិត ។ ម៉ដ្ឋ
ឧទាហរណ៍៖ សំពត់សាច់ម៉ដ្ដ (ឬ--ម៉ដ្ឋ) ។
ម៉ត់ (ម. ព. ហ្មត់) ។
ហ្មត់ ស. ( កិ. ឬ កិ. វិ. ) អស់, អស់រលីង, មិនមាន, មិនសល់ ។ (សរសេរជា ម៉ត់ ក៏មាន តែមិនសូវប្រើ ច្រើនប្រើតាមប្រភពដើមថា ហ្មត់ នេះឯង) ។
ឧទាហរណ៍៖ ហ្មត់តែម្តង !; ស៊ីហ្មត់, ចោរលួចហ្មត់, ទាំងហ្មត់ ។
មា (ន.) ពាក្យសម្រាប់កូនរបស់បង ហៅបុរសជាប្អូនរបស់មាតាឬបិតា (ពូ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ឪពុកមា, មាក្មេក (មាក្មេកខាងម្ដាយ, មាក្មេកខាងឪពុក), មាធម៌, មាបង្កើត ។ ល។
មារ សំ. បា. ( ន. ) ដំណើររារាំង; ការសម្លាប់; សេចក្ដីស្លាប់; ... ។ អ្នករារាំង, ជំទាស់មិនឲ្យអ្នកដទៃធ្វើបុណ្យធ្វើកុសលកើត; ឈ្មោះទេវបុត្រដែលជាសត្រូវចំពោះព្រះពុទ្ធ ។
ឧទាហរណ៍៖ មារជិ, មារជិត, មារជិន (មារៈ--) អ្នកឈ្នះមារ (ព្រះពុទ្ធ) មារជ្រែក មារធីតា (មារៈធីដា) មារវិជ័យ (មារៈ--); មារសេនា (មារៈសេន៉ា) មារាធិរាជ ក្រុងមារ ។ល។
មាគ៌ មាក ម. ព. មាគ៌ា ។ តែពាក្យនេះមិនដែលឃើញប្រើដាច់តែឯងទេ, តែងប្រើភ្ជាប់ខាងចុងសព្ទឯទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ ជលមាគ៌ (ជៈលៈមាក ឬ ជល់-មាក) ។
មាឃ មាក សំ. បា. ( ន. ) ឈ្មោះខែទី ៣ នៃចន្ទគតិ មាន ២៩ ថ្ងៃ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខែមាឃ ។
មិន ( និ. ) ពាក្យនិបាតជាបដិសេធសម្រាប់និយាយនាំមុខ កិរិយាសព្ទ, គុណសព្ទ ឬ កិរិយាវិសេសន៍ ។
ឧទាហរណ៍៖ នកើត, មិនឃើញ, មិនដឹង, មិនធំ, មិនតូច, មិនល្អ, មិនអាក្រក់; មិនឆាប់, មិនយូរ, មិនយឺត, មិនលឿន ។ល។
មឹន ( កិ. ) ដំភ្ជិតសាច់គ្នា, ដាក់ស្លង់ដំភ្ជិត ។
ឧទាហរណ៍៖ មឹនផ្តិលបែក, មឹនស័ង្កសីភ្ជាប់គ្នា ។
មី ចិ. ( ន. ) ឈ្មោះម្សៅហាន់មួយប្រភេទ សម្បុរលឿង សាច់ស្វិតបន្តិចជាងគុយទាវ ។ ឈ្មោះម្ហូបដែលចម្អិនដោយម្សៅមីព្រមទាំងគ្រឿងសម្រាប់ផ្សំផង : ឆាមី; មីទឹក, មីគោក, មីឆា ។ ( បុ. ស. ) សម្ដីក្លាយឃ្លាតមកពី មេ ប្រើជាសម្ដីសាមញ្ញ គួរកុំប្រើ, គួរប្រើ មេ វិញ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆាមី; មីទឹក, មីគោក, មីឆា។ មេនេះ(មីនេះ), មេនោះ(មីនោះ)។
មីរ ( គុ. ) ច្រើន, តាន់តាប់, កកកុញ, ត្រៀបត្រា; ផេរ ។
ឧទាហរណ៍៖ នុស្សមីរ, ក្បាលមីរ, មីរដេរដាស ។
មិត្រ (ម. ព. មិត្ត) ។
មិត្ត មិត បា. ឬ សំ. ( ន. ) អ្នកដែលរាប់អានគ្នាជិតដិត, សំឡាញ់។ ពាក្យ មិត្ត ឬ មិត្រ នេះ បា. សំ. ប្រើជានបុំសកលិង្គ ទោះបុរសក្ដី ស្ត្រីក្ដី ក៏នៅតែប្រើជា មិត្ត ឬ មិត្រ ដូចគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ កល្យាណមិត្ត, បាបមិត្ត, មិត្តភ័ក្តិ ។
មឹត ( កិ. ) រត់ខ្លាំងពេញទំហឹង ។ ព. ប្រ. ប្រឹងពេញទំហឹង ។ និយាយបង្អូសពាក្យថា មឺត ក៏មាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ចេះតែមឹតចុះ ! (ចេះតែប្រឹងឲ្យពេញទំហឹងចុះ !) ។
មួ ស. ( កិ. ) ក្នាញ់, ខឹងខ្វល់ក្នុងចិត្ត ។
ឧទាហរណ៍៖ មួចិត្ត, នាំឲ្យមួ, មួម៉ៅ, មួហ្មង ។
មួរ ( ន. ) ស្រូវដែលដុះពីគ្រាប់ជ្រុះក្នុងស្រែតាំងពីខែចម្រូត ។
ឧទាហរណ៍៖ ដកមួរស្ទូងត្រពាំង, ស្រូវមួរ ។
ម្រ័ក្សណ៍ ម្រាក់ សំ.; បា. ( ន. ) ឈ្មោះ ជ័រកើតអំពីដើមគ្រើលមានសម្បុរខ្មៅក្លិនហាងឆួល សម្រាប់ប្រើការលាបលន ។ (សរសេរក្លាយជា ម្រាក់ យូរអង្វែងណាស់មកហើយ, ត្រូវសរសេរ ម្រ័ក្សណ៍ វិញទើបត្រឹមត្រូវតាមប្រភពនៃពាក្យ) ។
ឧទាហរណ៍៖ លាបម្រ័ក្សណ៍, ម្រ័ក្សណ៍បារាំង, ម្រ័ក្សណ៍រោល ។
ម្រាក់ ព. បុ. ( ន. ) ក្លើស្រី គឺក្លើស្រីនិងស្រី ឬពាក្យប្រុសហៅស្រីជាប្រពន្ធរបស់ក្លើ ។ ក្លើម្រាក់ ក្លើនិងម្រាក់ គឺក្លើប្រុសនិងក្លើស្រី ។
ឧទាហរណ៍៖ ម្រាក់អើយ, សុខសប្បាយទេឬ ? ។ សុំគ្នាជាក្លើម្រាក់, ធ្វើក្លើម្រាក់នឹងគ្នា ។
មោក ( ន. ) ឈ្មោះឈើព្រៃមួយប្រភេទ មានបន្លាតាមដើមនិងមែក ស្លឹកល្អិតៗ ហៅថា ដើមមោក ។
មោក្ខ មោក-ខៈ បា.; សំ. ( ន. ) ការរួច, រដោះ, ផុត ចាកទុក្ខភ័យ; ព្រះនិព្វាន ។ មោក្ខៈ
ឧទាហរណ៍៖ មោក្ខធម៌ (មោក-ខៈធ័រ) ។
មោឃ មោឃៈ ឬ មោក សំ. បា. ( គុ. ) ដែលសោះសូន្យ, ឥតប្រយោជន៍, អសារឥតការ, ឥតអំពើ; ទទេ, ឃែត, ចោលម្សៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំមោឃ ។ អាមោឃ ! ។ មោឃកម្ម (មោឃៈក័ម) ។ល។
មក ( កិ. ) ឃ្លាតពីទីនោះ ចូលដល់ទីនេះ, វិលត្រឡប់វិញ ។
ឧទាហរណ៍៖ មកពីណា ?, មកពីផ្សារ, មកនេះ ! ឬ មកណេះ ! ។
យន់ ស. ( កិ. ) ដាបចុះ, ទន់, ទន់ចុះ, ជ្រុល, ជ្រប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ យន់ត្របកភ្នែក, យន់បបូរមាត់, យន់កម្លាំង ។ យប់យន់ ។
យន្ត យន់ បា. ឬ សំ. ( ន. ) គ្រឿងប្រដាប់ដែលកម្រើកបានដោយកម្លាំងចក្រប្រកបគ្នា ។ យន្រ្ត
ឧទាហរណ៍៖ យន្តដេរ, យន្តហោះ, ថ្នេរយន្ត, រថយន្ត, កម្លាំងយន្ត ។ល។
យ័ន្ត យ័ន បា. សំ. ( ន. ) គំនូសដែលគូសគូរប្រទាក់ឆ្វាក់លើសំពត់សឬក្រដាសជាដើម ដោយសូត្រសែកគាថាអាគមផង ឬសរសេរតួអក្សរគាថាអាគមត្រង់ចន្លោះៗក្រឡាឬនៅត្រង់ជ្រុងៗ ។ យ័ន្រ្ត
ឧទាហរណ៍៖ យ័ន្តក្បាល ៤, យ័ន្តក្បាល ៨, គូរយ័ន្ត, បញ្ចុះយ័ន្ត ។
យមៈ យៈមៈ សំ. បា. ( ន. ) សេចក្ដីស្លាប់; អធិបតីនរក; ច្រើនហៅថា ព្រះយម ។ យម
ឧទាហរណ៍៖ យមក្ខន្ធ (យៈម័ក-ខ័ន), យមទូត (យៈមៈ--), យមបាល (យៈមៈ--ឬ យំមៈ--), យមរាជ (យៈមៈរាច ឬ យំមៈ--) ,យមលោក ។ល។
យំ ( កិ. ) បញ្ចេញសូរសព្ទព្រមទាំងចេញទឹកភ្នែកព្រោះសេចក្ដីសោកស្តាយអាល័យ ឬព្រោះមានទោមនស្សអាក់អន់ចិត្ត ឬក៏ព្រោះឈឺចាប់ខ្លាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ យំគោក, យំគាំង, យំទារ, យំទួញ, ក្មេងយំយប់ ។ល។
យាយី បា. ( កិ. ) បៀតបៀន, ជន្លជន្លេញ, បន្លាច ។
ឧទាហរណ៍៖ បិសាចមកយាយី ។
យារ ( គុ. ) ដែលស្លុយ, ស្រុងចុះ, យុលចុះ, ដែលសំយាកចុះ; ជ្រុលចុះក្រោម ។ ( កិ. ) ងាដាប ។ ( ន. ) ឈ្មោះសេកមួយប្រភេទមាឌស្រដៀងនឹងសេកសោមតែមានចំពុះខ្មៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ សង្រែកយារ, ក្បិនយារ, យារមុខ, ដំឡូងយារ, ទាញយារ, សាច់ស្បែកយុរយារ , យូរយារណាស់ហើយ ។ យារដៃនឹងទះ, យារជើងនឹងធាក់, យារដំបងនឹងសំពង ។ សេកយារ ។
យុក ( ន. ) ឈ្មោះភមរជាតិមួយប្រភេទ ពួកម្រោមតែនៅក្នុងរន្ធដីធ្វើចំពួយ សម្រាប់ចេញចូល ចេះធ្វើក្អមដាក់ទឹកបាន ទឹកមានរសផ្អែម ស្រដៀងនឹងទឹកម្រោមដែរ ។
យុគ យុក សំ. បា. ( ន. ) នឹម; គូ; អាយុ, អាយុពិភពលោក; កាល, គ្រា, សម័យ ។ ដំណើរ កំណត់កាលរបស់ពិភពលោក ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្រឹតយុគ, ត្រេតយុគ ឬ ត្រេតាយុគ, ទ្វាបរយុគ, កលិយុគ ។
យុត្តៈ យុត-តៈ បា. សំ. ( គុ. ) ដែលគួរ, ដែលត្រឹមត្រូវ, ដែលប្រកបដោយ, ដែលត្រូវទំនង, ត្រូវបែប....។
ឧទាហរណ៍៖ យុត្តកម្ម (យុត-តៈក័ម), យុត្តការណ៍, យុត្តកិច្ច ឬ យុត្តក្រឹត្យ (--កិច ឬ--ក្រឹត), យុត្តចិន្តា ឬ យុត្តមតិ, យុត្តវាចា ឬ យុត្តវាទ, យុត្តវាទី ។
យុទ្ធ យុត ឬ យុត-ធៈ សំ. បា. ( ន. ) ចម្បាំង; សង្រ្គាម; ការចូលប្រឡូកគ្នា។
ឧទាហរណ៍៖ តយុទ្ធ, យុទ្ធពិធី ឬ--វិធី (យុត-ធៈ--), យុទ្ធភណ្ឌ ឬ យុទ្ធោបករណ៍, យុទ្ធភូមិ ឬ យុទ្ធរង្គ (យុត-ធៈភូម ឬ--រង់) ,យុទ្ធវិន័យ, យុទ្ធសាស្រ្ត (យុត-ធៈសាស) ។ល។
យៅ ( ន. ) ជ័រស្លស្អិតសម្រាប់លាបលន ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្លយៅ, លាបលនយៅ ។
យៅវ៍ យៅ ឬ យ៉ៅ បា. សំ. ( គុ. ឬ ន. ) កំលោះ; ក្រមុំ; វ័យកំលោះឬក្រមុំ។
ឧទាហរណ៍៖ នៅយោវ៍, កំពុងយោវ៍, ពួកយៅវ៍, យៅវជន (យៅវៈជន់), យៅវភាគ (យៅវៈភាក), យៅវភាព (យៅវៈភាប), យៅវមាល្យ (យៅវៈមាល), យៅវយោគ (យៅវៈយោក), យៅវរាជ (យៅវៈរាច), យៅវរេស, យៅវលក្ខណ៍ (យៅវៈល័ក) ។
រក្ស រ័ក សំ. បា. ( កិ. ) រក្សា ប្រើពាក្យនេះរួមចូលនឹងសព្ទដទៃឲ្យជាបទសមាស ជាឋានន្តររបស់មន្ត្រី ឬ ជានាទីជាតំណែងណាមួយ។
ឧទាហរណ៍៖ គទានុរក្ស គ្រឹហានុរក្ស អ្នករក្សាផ្ទះ ធនានុរក្ស ធនាភិរក្ស វាចានុរក្ស សច្ចានុរក្ស ឬ សត្យានុរក្ស ។ល។
រាក់ ( គុ. ) ទីទៃពីជ្រៅ គឺមានជម្រៅតិច ។ ( ន. ) ឈ្មោះឈើតូច ស្លឹកក្រាស់សម្បុរ-សប្រផេះ ។ ( ន. ) ឈ្មោះរោគកើតនៅជើងធ្មេញ រាក់ធ្មេញ ។ ( ន. ) ឈ្មោះរោគឧច្ចារមគ្គបណ្ដាលឲ្យធ្ងន់បាត (ធ្ងន់ទ្វារធំ) រាក់បាត ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹករាក់, រណ្ដៅរាក់, គំនិតរាក់, ចិត្តរាក់, សេចក្ដីរាក់ ។ រាក់ស, រាក់ក្រហម ។ ធ្មេញកើតរាក់ ។ រាក់បាត ។
រង ( កិ. ) ទ្រពីក្រោម, ដាក់ទ្រពីក្រោម ។ ទទួលភារៈ, ទទួលបន្ទុក ។ ទស់ទប់ការពារ ។ ទទួលទុក្ខវេទនា ។ គុ. ដែលជាលំដាប់ចុះមក ។ ( ន. ) ពំនូកដីដែលពូនជាភ្លឺដាំដំឡូងជ្វាជាដើម មានជ្រលងទាបត្រង់ចន្លោះ ។ ប្រដាប់ សម្រាប់ទ្រពីក្រោម ។ ( គុ. ) ដែលឡើងថ្លាព្រោះភក់ឬកករធ្លាក់ចុះទៅខាងក្រោម ។
ឧទាហរណ៍៖ យករនេលដាក់រងឈើហុប ។ រងក្ដីជួសគេ, រងបន្ទុក ។ យកដំបងរងមុខដាវ ។ រងទុក្ខ, រងកម្ម, រងគ្រោះថ្នាក់។ អ្នកនុះគេមានចំណេះជាងខ្ញុំ, ខ្ញុំរងពីគេមក, ចាងហ្វាងរង, អគ្គលេខាធិការរង ។ រងរ៉ាប់ ឬ រ៉ាប់រង ។ រងដំឡូង, រងត្រាវ, លើករងខ្ញី។ រងប្រអប់, រងហឹបស្លា។ រងទឹក ។ រងព្រះជង្ឃ រងព្រះបាទ ងព្រះសិរ ។ ដងទឹកល្អក់ទុកឲ្យរង, ទឹកកំបោររង ។
រង (មើលក្នុងពាក្យ រុង) ។
រង (មើលក្នុងពាក្យ រុង) ។ រង់
រង់ សំ. ( កិ. ) បង្អង់ចាំ, ឈប់បង្អង់ ។
ឧទាហរណ៍៖ រង់មួយស្របក់សិន, រង់ចាំបន្តិចសិន ។
រង្គ រង់ សំ. បា. ( ន. ) ជ័រមានសម្បុរលឿង សម្រាប់ប្រើជាថ្នាំគំនូរឬជាថ្នាំរម្ងាប់រោគខ្លះក៏បាន ។ រង់ ឬ រ៉ង់-គៈ សំ. បា. ( ន. ) ការរីករាយសប្បាយ, ល្បែងរបាំ, ល្ខោន; ចម្បាំង ។
ឧទាហរណ៍៖ ទៅកាន់ទីរង្គ, អណ្ដាលរឿនរង្គ ។ រង្គភូមិ (រង់-គៈ ភូម), រង្គសាល ឬ រង្គសាលា (រង់គៈ--) ។ល។
រុង ( គុ. ) (ព. បុ. ) ធំ; ដែលចម្រើន ។ ពាក្យ រុង នេះ ក្លាយមកជា រង់, តមកទៀតក្លាយជា រង (ត្រូវប្រើ រុង វិញ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ភពរុងភពឆ្មារ ។
រញ់ ( កិ. ) ទញ់, ទញ់តុះ, ទើសគំនិត : រញ់គំនិត ។ គុ. ខ្លីទញ់ ។
ឧទាហរណ៍៖ រញ់គំនិត ។ ករញ់, រាងរញ់, គំនិតរញ់ ។ រញ់រា ។
រុញ ( កិ. ) ច្រានទៅមុខ, ច្រានជម្រុល ។
ឧទាហរណ៍៖ រុញឧស, ទឹកថ្មីរុញទឹកចាស់ , រុញសម្ដី ។
រត់ ( កិ. ) ស្ទុះដោយល្បឿន ។ គេចភៀសបំបាត់ខ្លួនពីទីកន្លែង។ គេចវៀះចៀសឲ្យផុតមុខ។ ព. ប្រ. ដែលប្រព្រឹត្តទៅស្រួលឥតទើសទាក់ ។
ឧទាហរណ៍៖ រត់ខ្មឺត, រត់លឿន, ។ រត់ចោលស្រុក, គោរត់បាត់ ។ រត់គយ, រត់ពន្ធ, រត់ទ័ព, រត់ជួរ, រត់ដៃ, រត់មាត់ ។
រថ រត់ សំ. បា. ( ន. ) រទេះទឹមសេះ (រទេះសេះ) មានទ្រង់ទ្រាយផ្សេងៗ ទីទៃពីរទេះគោរទេះក្របី ។
ឧទាហរណ៍៖ រថសេះមួយ, រថសេះពីរ, បររថ, ជិះរថ។
រដ្ឋ រ័ត-ឋៈ បា.; សំ. ( ន. ) ដែន, ប្រទេស; រាស្រ្ត, ប្រជាជន ។
ឧទាហរណ៍៖ រដ្ឋកម្ម, រដ្ឋការ, រដ្ឋកិច្ច ឬ រដ្ឋក្រឹត្យ, រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឬ រដ្ឋធម្មនូញ្ញ, រដ្ឋនាយក ឬ រដ្ឋាធិបតី, រដ្ឋបាល ។
រតនៈ រៈតៈន៉ៈ សំ. បា. ( ន. ) កែវ; ពេជ្រ, ត្បូងគ្រប់ប្រភេទ; សូម្បីមាស, ប្រាក់ក៏ហៅ រតនៈ ដែរ ឬហៅថា រតនវត្តុ ក៏បាន; វត្តុ, ធម្មជាតិដ៏ប្រសើរវិសេស ឬមនុស្សប្រសើរវិសេស. សត្វវិសេស ក៏ហៅ រតនៈ បានដែរ ។ សព្ទនេះបើ ប្រើភ្ជាប់ជាមួយនឹងនាមសព្ទដទៃឲ្យជាបទសមាសរៀងពីខាងដើមក៏បាន ពីខាងចុងក៏បាន, បើរៀងពីខាងដើម អ. ថ. រៈតៈន៉ៈ ឬ រ័ត-ត្នៈ, បើរៀងពីខាងចុង អ. ថ. រ័ត ។ រត្នៈ, រ័តន៍, រ័ត្ន ។
ឧទាហរណ៍៖ រតនករ (រៈតៈន៉ៈក), រតនករណ្ឌ (រៈតៈន៉ៈកៈរ៉ន់), រតនគភ៌, រតនករណ្ឌ (រៈតៈន៉ៈកៈរ៉ន់) ។ រតនត្រ័យ, រត្នត្រ័យ (ឬ--ត្រៃ), ពុទ្ធរតនៈ ឬព្រះពុទ្ធរ័ត្ន ។ រត្នត្រ័យប្រណាម, ឃ្លាំងរ័តន៍, គហបតីរ័តន៍ ។
រាត់ ( កិ. ឬ កិ. វិ. )ទាញកន្រ្តាក់ផ្ដាច់ដោយបង្ខំ ។ វាយបេះដោយចុងរំពាត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាញរាត់ផ្ដាច់ ។ វាយរាត់ ។
របស់ ( ន. ) វត្ថុ, ទ្រព្យ, អីវ៉ាន់ ។ ពាក្យសម្រាប់និយាយជាជំនួសនាមនាម ដោយមិនបាច់ចេញឈ្មោះឬសម្រាប់ហៅសារពើអ្វីៗ ដែលមាននៅទីចំពោះមុខ ។
ឧទាហរណ៍៖ របស់ប្រសើរ, របស់បុរាណ, របស់ទំនើប ។ល។
របោះ ( គុ. ឬ កិ. វិ. ) ដែលរង្វើលៗឃ្លាតៗដាច់ៗពីគ្នា ។ ន. ចន្លោះរង្វើលៗឃ្លាតៗពីគ្នា ។ ល្បោះ
ឧទាហរណ៍៖ ព្រៃរបោះៗ; កូនឈើដុះរបោះៗ ។ របោះព្រៃ ។
របា សំ. ( ន. ) ការនិយាយរៀបរាប់ឬបូរបាច់ប្រាប់ឲ្យដឹងដើមទង ។ ដំណើរសេចក្ដីជាពាក្យកាព្យរៀបរាប់អំពីត្រៃលក្សណ៍ (អនិច្ចំ, ទុក្ខំ, អនត្តា) ឬអំពីធម៌ណាមួយដែលគួរឲ្យកើតសង្វេគ សម្រាប់សូត្រឲ្យមនុស្សឈឺចាស់ស្ដាប់ ។ ពង្សាវតារ ។ បវេណី, ជំបួរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្ដាប់របា (សម័យឥឡូវមិនដែលប្រើ)។ សូត្ររបា។ របាក្សត្រ។ មានរបាយ៉ាងហ្នឹងរៀងមក។
របារ ( ន. ) មេដែលគាបរបង, ជញ្ជាំង, ថែបជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ របាររបង, របារជញ្ជាំង ។
រម្យ រ័មយៈ ឬ រំ សំ. បា. ( គុ. ) ដែលគួររីករាយ, គួរចាប់ចិត្ត; ពីរោះ; ល្អ ។
ឧទាហរណ៍៖ សំឡេងរម្យ , រម្យដ្ឋាន , ស្ថានរម្យស្ថាន , រមណីយដ្ឋាន , រម្យទម , សមរម្យ ។ល។
រម ( គុ. ឬ ន. ) ដែលដុះក្រោយបន្ទាប់អែបនែបនឹងគេ ។ ផ្ការម ផ្កាដែលដុះលេចក្រោយដូចជាស្នៀតផ្ទាប់អែបនឹងផ្កាធំ (ហៅ កូនរម ក៏បាន) ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្នែងរម ។ ឈើគគីរមានដុះរមច្រើនណាស់ ។
រុំ ( កិ. ) ក្រសោបព័ទ្ធជិតជុំវិញ, ចងព័ទ្ធ, មូរព័ទ្ធ ។
ឧទាហរណ៍៖ រុំម្លូ, រុំរបួស, រុំខ្សែ ។ រុំបុគ្គល, រុំសុំ, ផ្សែងរុំ ។ល។
រំ ( កិ. ) ទទូរគ្របខ្លួនបង្ហប់កម្សួលចំហាយផ្សែងដែលស្ងោរថ្នាំ ឲ្យក្ដៅចេញញើសពីសព៌ាង្គកាយ ដើម្បីឲ្យស្រាលខ្លួន, ឲ្យស្បើយរោគ; ឆ្ពុងផ្ទាលផ្ទាល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ រំឲ្យជារោគឫសដូងវិល ។ អប់រំ ។
រស រស់ សំ . បា. ( ន. ) សម្ផស្សប្លែកៗ ដែលប៉ះពាល់ជិវា្ហបសាទ ដឹងថា ប្រៃ, ជូរ, ចត់, ល្វីង, ផ្អែម ជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ រសប្រៃ, រសជូរ, រសផ្អែម; អាហារមានរសឆ្ងាញ់ ។ រសក, រសិកា, រសគន្ធ, រសជាត, រសញ្ញា, រសនា, រសតេជះ, ធម្មរស ។ល។
រស់ ( កិ. ) មានជីវិតនៅ, មិនទាន់ស្លាប់ : បុគ្គលរស់នៅមួយរយឆ្នាំ បើមានសេចក្ដីប្រមាទលោកហៅថា រស់នៅឥតអំពើ ទុកស្មើដូចស្លាប់ទៅហើយ ។ គុ. ដែលមានជីវិតនៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ សត្វរស់, រស់រាន, ជំនួញនៅរស់ ។
រា ( កិ. ) ហាម, ឃាត់; ថយក្រោយ, ធ្វើឲ្យថយក្រោយ; បែរចេញ, ទាសចេញ; រួញថយ; ជំទាស់; ដោះដៃ; ប្រកែក; ... ។
ឧទាហរណ៍៖ រាក្រញាង, រាដៃឃាត់, រាគន្លង, រាដំណើរ, រាទឹក, រារាំង ។
រាហុ៍ រា រាហូ (ម. ព. រាហុ) ។
រាហុ --ហ៊ុ ឬ --ហ៊ូ សំ. បា. ( ន. ) នាមរបស់អសុរម្នាក់ ជាបុត្រនៃវេបចិត្តិអសុរិន្ទនិងនាងសិង្ហិកា, មានខ្លួនដាច់ពាក់អណ្ដាល ដោយត្រូវចក្ររបស់វិស្ណុ (នារាយណ៍) ក្នុងកាលដែល (រាហូ) កាឡាខ្លួនជាទេវតាចូលទៅលួចទឹកអម្រឹតផឹក, តែមិនស្លាប់ (ក្នុងរឿងរាមាយណៈ); ក្នុងហោរាសាស្រ្តរាប់ថាជាទេវតាព្រះគ្រោះទី ៨ ។
ឧទាហរណ៍៖ រាហុ៍ចាប់ចន្រ្ទ, ថ្ងៃមានរាហុ៍ ។
រាក ( កិ. ) លេចដោយរាន់ខ្លាំងទប់មិនទាន់ឬទប់មិនឈ្នះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្មេងភ័យរាកមូត្រ, មេមាន់រាកស៊ុត, មេឆ្មារាកកូន ។ រាករូស, ចុះរាក ។ល។
រាគ សំ. បា. ( ន. ) (រាគ) តម្រេក, សេចក្ដីរីករាយ, ត្រេកត្រអាល ចំពោះកាម ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវរាគៈគ្របសង្កត់ ។ រាគគ្គិ (រាគ័ក-គិ), រាគចរិត (រាគៈចៈរ៉ិត), រាគចិត្ត, រាគាទិក្កិលេស , រាគាភិភូត ។ល។
រាង ( កិ. ឬ គុ. ) ចាល, រអា លែងចង់ លែងត្រូវការទៀត ។ ខ្លាចរអាលែងហ៊ានទៀត ។ ( ន. ) សណ្ឋាន, ទ្រង់, ទ្រង់ទ្រាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ កុំវៃទៀត ខ្ញុំរាងហើយម៉ែ ! ។ ត្រូវគេបន្ទោសច្រើនដងហើយនៅតែមិនរាង ។ រាងចាល រាងរអា រាងមិនឈ្នះរាគ រាងក្រអាញ, រាងច្រឡោ, រាងរល, រាងស្តើង ។ល។
រៀង ( កិ. ឬ កិ. វិ. ) ដាក់តាមលំដាប់; ឲ្យត្រូវរបៀប, ឲ្យត្រូវជួរ, ឲ្យជាជួរ ។ ដែលតៗគ្នាតាមលំដាប់; ដរាប ។ រាល់, សព្វ, គ្រប់ ។ ។ល។
ឧទាហរណ៍៖ រៀងលេខ, ដាក់រៀងគ្នា, ឈររៀងគ្នា, ដើមឈើដុះរៀងគ្នា ។ ប្រែរៀងសេចក្ដី, រៀងតាមផ្លូវ; តែងមានរៀងមក,រៀងខ្លួនរាល់ខ្លួន,សព្វខ្លួន។ រៀងរាល់ថ្ងៃ, លេខរៀង ។ល។
រាច ( កិ. ) រាយស្មើ; ដក់ស្មើ; សាយរាយស្មើ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹករាចពេញស្រែ, ទឹកជន់សាយរាចវាល ។
រាជ បា.; សំ. ( ន. ) ព្រះរាជា ។ ស្ដេច។
ឧទាហរណ៍៖ រាជទូត, រាជធានី, រាជា, ព្រះរាជបុត្រី, ព្រះរាជបុត្រា ។ល។
រាជ្យ រាច សំ.; បា. ( ន. ) (រជ្ជ) ភាវៈជាព្រះរាជា; សម្បត្តិសម្រាប់ផែនដី ។ គុ. ដែលជារបស់ព្រះរាជា ឬដែលជារបស់សម្រាប់ផែនដី ។ ។
ឧទាហរណ៍៖ សោយរាជ្យ ។ មកុដរាជ្យ, ព្រះខ័នរាជ្យ ។ រាជ្យទ្រព្យ ។ល។
រែក ( កិ. ) នាំយកអ្វីៗដែលពាក់ព្យួរនៅចុងដង ដោយដាក់ដងរែកលើស្មាម្ខាង ។ ( ន. ) ឈ្មោះល្បែងមួយប្រភេទ ។
ឧទាហរណ៍៖ រែកឧស, រែកអង្ករ ។ លេងរែក ។
រឹត ( កិ. ) ធ្វើឲ្យតឹង។ ចម្រើនឡើង ។ ( ន. ) ស្លឹកទ្រាំង ដែលសម្រាប់ប្រើការផ្សេងៗមានចារសាស្រ្តា ។ ( និ. ) កាន់តែ, ចេះតែ ។ រឹតតែ
ឧទាហរណ៍៖ រឹតខ្សែ, ចងរឹត ។ រឹតដៃ, រឹតឡើង។ រឹតរួត។ ជំងឺរឹត។ សាស្រ្តាស្លឹករឹត ។ ឆ្អឹងរឹត ។ រឹតខូច, រឹតល្អ, រឹតតែខ្លាំងឡើង ។ រឹតតែរឹត ។ល។
ឫក ( ន. ) មារយាទ; កិរិយា, បែបបទ, សណ្ដាប់ធ្នាប់ ។ ឫកពា
ឧទាហរណ៍៖ ឫកល្អ, ឫកថ្លៃ, ឫកថោក, ធ្វើឫក, វាយឫក, ឫកពាសមរម្យ ។
ឫទ្ធ រឹត ឬរឹត-ធៈ សំ.; បា. ( គុ. ) ដែលរឹងប៉ឹង, ខ្លាំង, ក្លាហាន; មាំទាំ, មាំមួន; ដែលលូតលាស់, ចម្រើន; ដែលសម្រេច; ដែលសម្បើម; រុងរឿង;... ។
ឧទាហរណ៍៖ ឫទ្ធតេជះ, ឫទ្ធពល ។ល។
ឫទ្ធិ រឹត សំ.; បា. ( ន. ) សេចក្ដីសម្រេច, ដំណើរកើតការ; អំណាច ។
ឧទាហរណ៍៖ មានឫទ្ធិ, ប្រឡងឫទ្ធិ , ឫទ្ធិក្រៃ។ល។
រេ ( កិ. ) ងាក, បែរ រឿយៗ ។ រេរក រកដោយរេគំនិត, ដោយលៃលក ។
ឧទាហរណ៍៖ រេខ្លួន, រេគំនិត, រេចុះរេឡើង, ខ្លែងរេតាមខ្យល់, រិះរេ ។
រេហ៍ពល រេពល់ សំ. ( ន. ) ពួកយោធា, ពួកទាហាន, កងទ័ព ។ ប្រើជា រេពល ក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ កែនរេហ៍ពល, លើករេហ៍ពលទៅច្បាំង ។
រោច ( កិ. ) ចាប់ភើចទាញហូតយកចេញខ្លះឬយកចេញតែមួយៗ ។ ( ន. ) ថ្ងៃខាងរនោចនៃខែចន្ទគតិ ។
ឧទាហរណ៍៖ រោចឧស, រោចឫស្សី, រោចផ្ដៅ ។ ថ្ងៃសុក្រ ២ រោច ខែស្រាពណ៍ ឆ្នាំថោះ ឯកស័ក ព. ស. ២៤៨២ ។
រោចនៈ រោចៈន៉ៈ សំ. បា. ( គុ. ) ដែលភ្លឺ, ត្រចះ, រុងរឿង, ចិញ្ចាច, ចិញ្ចែងចិញ្ចាច; ជាទីពេញចិត្ត ។ ន. ពន្លឺ, សេចក្ដីរុងរឿង; លំអ។ រោចន៍
ឧទាហរណ៍៖ រោចនប្រភា (--ចៈន៉ៈ--), រោចនភាព, រោចនាការ ។ល។
លាក់ ( កិ. ) ធ្វើឲ្យមានគន្លាក់ ។ បិទបាំង, បំបាំងឬទុកមិនឲ្យគេឃើញ មិនឲ្យគេដឹង។
ឧទាហរណ៍៖ លាក់ឈើ ។ លាក់របស់, លាក់ខ្លួន, លាក់ពុត ។ លាក់កំនួច លាក់លៀប ។ល។
លក្ខណ៍ ល័ក ( ន. ) លក្ខណៈ។ (សរសេរជា ល័ក្ខណ៍ ឬ ល័ក្សណ៍ ក៏បាន)។ លក្សណ៍
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សខាតលក្ខណ៍, ស្ត្រីគ្រប់លក្ខណ៍ ។ល។
ល័ក្ខណ៍ (ម. ព. លក្ខណ៍ ឬ លក្សណ៍) ។ ល័ក្សណ៍
លក្សណ៍ (ម. ព. លក្ខណ៍ ឬ លក្សណ៍) ។ ល័ក្សណ៍
លប់ ( ន. ) ប្រដាប់មានសណ្ឋានជាទ្រុង សម្រាប់ឲ្យជាប់បក្សីព្រៃដែលដេញធ្នាក់ ។ (គួរប្រើ លុប វិញ តាមប្រភពរបស់ពាក្យ) ។
ឧទាហរណ៍៖ លប់លលក, លប់ទទា, លលកព្រៃជាប់លប់ ។
លុប លប់ សំ. បា. ( កិ. ) ធ្វើឲ្យបាត់ស្នាម, ឲ្យបាត់គំនូស, ឲ្យបាត់លំអាន, ឲ្យបាត់រូប, ឲ្យបាត់ឈ្មោះ; ធ្វើឲ្យវិនាស, ឲ្យសូន្យ; បំបាត់មិនឲ្យមាន ។ (សរសេរក្លាយជា លប់ តាមសូរសម្ដីក៏មាន គួរប្រើ លុប នេះវិញត្រឹមត្រង់តាមប្រភពនៃពាក្យ) ។
ឧទាហរណ៍៖ លុបអក្សរ, លុបដាន, លុបឈ្មោះ, លុបអណ្តូង, លុបរណ្តៅ, លុបមុខ, លុបខ្លួន ។ល។
លលា លៈ-- សំ. បា. ( គុ. ) ឆ្កួតទឹកមាត់, ល្មេញល្មើ, ពភ្លីពភ្លើ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សលលា ។ អាលលា !
លលាដ លៈលាដៈ, លៈលាត សំ. បា. ( ន. ) ថ្ងាស ។ ឆ្អឹងក្បាល; ត្រឡោក ។ លលាដ៍
ឧទាហរណ៍៖ លលាដ៍ក្បាល; លលាដ៍ដូង ។
លស់ ( កិ. ) ធ្វើឲ្យរលស់ គឺបន្ថយចំនួន មិនឲ្យនៅតាមចំនួនដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្នុងចំនួន ១០ លស់៣ចេញ នៅសល់៧ ។ លស់ចោល រំលងចោលខ្លះ។ ដើរលស់ជំហាន ។ល។
លោះ ( កិ. ) ចេញថ្លៃយករបស់ដែលបញ្ចាំ ។ សងប្រាក់ទៅម្ចាស់បំណុលសុំដកខ្លួនឲ្យរួចអំពីទាសភាព ។ ព. បុ. ( ន. ) ឈ្មោះឈើដំណាំមួយប្រភេទស្លឹកធំៗស្រដៀងនឹងស្លឹកពង្រ, ផ្លែមូលសំបកក្រាស សាច់ជ្រាកមានសរសៃស្វិតជាប់នឹងគ្រាប់ ខ្លះមានរសជូរ ខ្លះជូរអែម, សំបកផ្លែប្រើជាបន្លែស្លម្ជូរបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ លោះរបស់បញ្ចាំ ។ លោះខ្លួនឲ្យរួចជាអ្នកជា ។
លិច ( កិ. ) លិបចុះបាត់ទៅ, ចូលកប់បាត់ទៅ ក្នុងទឹកជាដើម ។ល។
ឡិច ( ន. ) ឈ្មោះទិសដែលព្រះអាទិត្យអស្តង្គត, ទិសបស្ចិម; និយាយបានតែមានពាក្យ ខាង ឬ ឯ ផ្សំពីខាងដើម។
ឧទាហរណ៍៖ ទូកលិច, សម្ទូងលិចទឹក, បន្លាមុតលិច, ព្រះអាទិត្យលិច (ថ្ងៃលិច) , ទិសខាងលិច, ស្រុកឯលិច, ទៅឯលិច ។ល។
លេច ( កិ. ) ចេញពីទីកំបាំង ។ ( គុ. ) ដែលមិនគត់ ។ ( ន. ) ឈ្មោះដំបៅមួយប្រភេទ កើតនៅបាតជើង ឬកែងជើងលៀនសាច់រឹងចេញមក ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រាប់តែឃើញលេចប្លឹមពីក្នុងព្រៃមក, ទឹកលេចពីភ្លឺស្រែ, គ្រាប់ឈើដុះលេចពន្លកពីក្នុងដី, លេចសម្ដី, លេចដំណឹង, ចុះទើបនឹងលេចមុខមកពីណាហ្នឹង ? លេចឮ, ក្អមលេច, ផ្ទះលេច, ការុងលេច, មនុស្សមាត់លេច, កើតដំបៅលេច ។ល។
លួង ( កិ. ) ពោលពាក្យទន់ផ្អែមល្ហែមសម្រួលចិត្តអ្នកដទៃឲ្យធូរឲ្យស្រួល ។
ឧទាហរណ៍៖ ម្តាយលួងកូន, លួងលោម, ល្បួងលួងឲ្យស្រួលចិត្ត ។
ហ្លួង ស. ល. ( ន. ) ព្រះរាជា ។ ប្រើជាពាក្យផ្តើមហៅសម្តេចព្រះអគ្គមហេសីឬសម្តេចព្រះមហាឧបរាជផងក៏បាន ។ ឋានន្តរស័ក្តិឬបណ្ដាស័ក្តិមន្រ្តីថ្នាក់តូចជាងទីព្រះ ធំជាងទីឃុន ។
ឧទាហរណ៍៖ ហ្លួងស្តេចចេញប្រទានរង្វាន់ដល់ពួកសិស្សសាលា... (ពាក្យធម្មតា) ។ ហ្លួងស្រ្តី, ហ្លួងឧបរាជ ។ ហ្លួងសេនានុរក្ស។
លេស បា.; សំ. ( គុ. ) តិច, តិចតួច; តូច, ឆ្មារ ។ ន. ហេតុបន្តិចបន្តួច; ការតូចតាច; ពុត; កិច្ចកល, ឧបាយ, ហេតុជាគ្រឿងអាង ។
ឧទាហរណ៍៖ យកជំងឺបន្តិចបន្តួចជាលេស ឈប់មិនទៅធ្វើការ; អាងកូនក្មេងជាលេស ។ លេសភាព, លេសមត្ត, លេសាបទេស ។ល។
លែះ សំ. បា. ( ន. ) វត្ថុដែលត្រូវលិទ្ធភ្លក្ស, ដែលត្រូវជញ្ជក់ជញ្ជាប; របស់តិចតួចស្តួចស្តើង ។
ឧទាហរណ៍៖ អស់អង្ករអស់ម្ហូបទៅហើយ មានលែះអីស៊ី !; អស់ប្រាក់រលីងទៅហើយ បានលែះអីចាយ ! ។ កណ្តាច់លែះ ។
លេះ (ម. ព. លែះ) ។
លោត ( កិ. ) ស្ទុះឡើងលើផុតពីទីប្រក្រតី ។ ស្ទុះផ្លោះរំលង ។ គុ. (ព. ប្រ.) ដែលស្ទុះខ្ពស់ជាងគេ; ដែលមានទ្រព្យច្រើនជាងគេ ឬដែលគ្រាន់បើជាងគេ។
ឧទាហរណ៍៖ លោតតន្រ្តំ, លោតរំលងប្រឡាយ, ស្វាលោតពីដើមអម្ពិលទៅដើមស្វាយ ។ លោតកញ្ឆាត់ លោតកព្ឆោង។ល។
លោទ លោត បា.; សំ. ( ន. ) ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ សំបកក្រាស់ស្រដៀងនឹងគគឹត ស្លឹកស្រដៀងនឹងព្រីង តែមានរសជូរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្ងោរស្លឹកលោទលាងសំពត់ ។
ល្បាស់ ( ន. ) ស្លឹកដែលទើបលាស់ គឺត្រួយឬស្លឹកខ្ចីដែលលាស់ក្នុងរដូវខែដើមឆ្នាំ ។
ឧទាហរណ៍៖ ល្បាស់ព្រេច, ល្បាស់ស្លឹកឈើ, ល្បាស់ស្មៅ ។
ល្បះ ( ន. ) ការលះ គឺលះទ្រព្យជាទាន (បរិច្ចាគ), ឬការលះអំពើអ្វីៗដែលគួរលះចោល, ការលះបង់ការងារជាមុខការនាទីរបស់ខ្លួន ។
ឧទាហរណ៍៖ អំណោយនោះជាល្បះរបស់ឪពុកខ្ញុំ; ត្រូវជំនុំជម្រះតាមល្បះការងារ ។ ល្បះមុខការរបស់ខ្លួន ។
វក ( ន. ) ឈ្មោះឆ្នាំទី ៩ (ស្វា) ។
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្នាំវកជាឆ្នាំទី ៩ ក្នុងចំនួនឆ្នាំទាំង ១២ ។
វក់ ( កិ. ) ច្របល់សព្វអន្លើ ។ វរចិត្តខ្លាំង; រឹតឆ្កួត។ ងប់ចិត្តប្រព្រឹត្តលង់ក្នុងអំពើឥតប្រយោជន៍ ។ ខំប្រឹងហួសកំណត់ឥតឈប់សម្រាក ។
ឧទាហរណ៍៖ វក់ស្ករត្នោតឲ្យរឹង (ច្រើនប្រើ វឹត ជាង) ។ វក់ចិត្ត; វក់ឆ្កួត ។ វក់កញ្ឆា, វក់ស្រា, វក់ល្បែង, វក់ដើរលេងយប់, វក់ធ្វើការ, វក់រៀន, វក់វី ឬ វីវក់, ធ្វើការវក់វី ។ល។
វគ្គ វ័ក បា.; សំ. ( ន. ) ពួក, បន; ក្រុម; ប្រជុំ; សង្កាត់; គ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ វគ្គអក្សរ, សេចក្ដីច្រើនវគ្គ , វគ្គក្ខរៈ (វ័ក-គ័ក-ខៈរ៉ៈ), វគ្គព័ន្ធ (វ័ក-គៈព័ន), វគ្គភេទ (វ័ក-គៈភេត), វគ្គវោត ឬ វោតវគ្គ (វ័ក--), វគ្គសន្និបាត ឬ វគ្គសមោសរ (វ័ក-គៈ សន់-និបាតឬ--សៈម៉ោ-ស), វគ្គស្នើរ (វ័ក--) ។ល។
វាក់ ( កិ. ) ភ័ន្តច្រឡំ; ចាំស្រពេចស្រពិល ។
ឧទាហរណ៍៖ វាក់គំនិត, វាក់ស្មារតី, វាក់ផ្លូវ ។
វង់ ( កិ. ) ធ្វើឲ្យជារង្វង់, ធ្វើឲ្យមានមណ្ឌលមូល, គួសវាសឲ្យមូល ។ ( ន. ) មណ្ឌលមូល, ទីមានមណ្ឌលមូល ។ ( ន. ) ឈ្មោះល្បែងស៊ីសងមួយប្រភេទមានគូសដីជាវង់មូល ។
ឧទាហរណ៍៖ វង់ភ្នែកក្ងោក ។ វង់វៀន, ឈរវង់, វង់ការ, វង់ខែ, វង់ចិញ្ចៀន, បាញ់វង់, ភ្លេងមួយវង់, ល្បែងមួយវង់, វាលវង់, ពួកក្មេងលេងវង់ ។ល។
វង្ស បា.; សំ. ( ន. ) ពូជ, ជំបួរ, ជួរ, ក្រសែ, របា, ត្រកូល, តំណត្រកូល; ជាតិ ។ ឫស្សី; ប៉ី; ខ្លុយ; ស្រឡៃ; ស្នួ ។
ឧទាហរណ៍៖ វង្សករ, វង្សក្ស័យ, វង្សចរិត, វង្សនាថ, វង្សភោជ្យ, វង្សវឌ្ឍនៈ, វង្សវ័ឌ្ឍន៍, វង្សវឌ្ឍី, វង្សសមាចារ, វង្សស្ថិតិ, វង្សានុវង្ស, វង្សាវលី, ខត្តិយវង្ស, វង្សក្សត្រិយ៍, ពុទ្ធវង្ស, រាជវង្ស, សក្យវង្ស, សាក្យ ។ល។
វដ្ដ វ័ត-ដៈ បា.; សំ. ( គុ. ) ដែលវិល; មូល, ដែលជាវង់មូល ។ វដ្ដៈ
ឧទាហរណ៍៖ វដ្តទុក្ខ, វដ្តភ័យ, វដ្តមូល, វដ្តលោក, វដ្ដសង្សារ ។ល។
វត្ត វាត់ បា.; សំ. ( ន. ) ប្រព្រឹត្តិ។ ( ន. ) ទីនៅអាស្រ័យរបស់ពួកសមណៈ ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សមានវត្តល្អ, វត្តប្រតិបត្តិ, សាលាវត្ត, កូនទៅវត្ត ។ល។
វត្សរ៍ វ័ត បា.; សំ. ( ន. ) ឆ្នាំ ។
ឧទាហរណ៍៖ បៀវត្សរ៍ ; សតវត្សរ៍ ។ល។
វ័ធ បា. ( កិ. ) ដួសឆ្កឹះខ្លាំងដោយចុងស្នែង ។ (សរសេរជា វាត់ ក៏មាន; គួរប្រើ វ័ធ នេះវិញ ត្រឹមត្រង់តាមប្រភពដើម) ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្របីវ័ធ ។
វាត់ ( កិ. ) រលាស់ចុងឡើង ។ ល ។ ( គុ. ) ដែលរលាស់ឡើងបាន ។
ឧទាហរណ៍៖ វាត់សន្ទូច, វាត់ដោយរំពាត់, វាត់មួយជើង, អន្ទាក់វាត់ ។
វឌ្ឍន វ័ត-ឍៈនៈ បា.; សំ. ( ន. )សេចក្ដីចម្រើន; ការលូតលាស់ ។ វឌ្ឍនៈ
ឧទាហរណ៍៖ វឌ្ឍនកម្ម, វឌ្ឍនកាល, វឌ្ឍនធម៌, វឌ្ឍនាការ ។ល។
វ័ណ្ដ វាន់ សំ.; បា. ( កិ. ) ចងព័ទ្ធ, រុំព័ទ្ធ (ច្រើនសរសេរ វ័ណ្ឌ ជាង) ។ (សរសេរជា វណ្ដ ឬ វណ្ឌ ក៏បាន, តាមទម្លាប់ប្រើ; សរសេរក្លាយជា វាន់ ក៏មាន ប៉ុន្តែបើពេញចិត្តគួរឈប់សរសេរវាន់ ព្រោះឃ្លាតឆ្ងាយពីប្រភពនៃពាក្យ) ។
វ័ណ្ឌ វាន់ សំ.; បា. ( ន. ) ភាគ, ចំណែក; ការចងព័ទ្ធ; ទង; កួរ ។ (សរសេរជា វណ្ដ ឬ វណ្ឌ ក៏បាន) ។
ឧទាហរណ៍៖ វ័ណ្ឌសំពត់ដូចព្នង, ពស់វ័ណ្ឌក, វ័ណ្ឌពុង,វ័ណ្ឌថាំង, វ័ណ្ឌធុង, ដែកវ័ណ្ឌផាឌិប ។ល។
វន្ត វាន់ បា. ប្រែថា “មាន” សម្រាប់ចុះផ្សំពីខាងចុងសព្ទបាលី ច្រើនតែជាអរូបនាម ។
ឧទាហរណ៍៖ កុលវន្ត, តេជវន្ត, បញ្ញវន្ត, យសវន្ត, សីលវន្ត ។ល។
វណ្ណ វ័ន-ណៈ បា.; សំ. ( ន. ) អក្សរ ។ វណ្ណៈ វ័ន-ណៈ បា.; សំ. ( ន. ) ព័ណ៌, សម្បុរ; ពន្លឺ, រស្មី; ភេទ; ថ្នាក់វង្ស, ពូជ, ពូជពង្ស (របស់មនុស្ស) ។
វ័ន-ណៈ បា.; សំ. ( ន. ) លម្អ; គុណ; សេចក្ដីសរសើរ, ពាក្យពណ៌នាកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្អ; រូបរាង; បែប, បែបយ៉ាង; ការកំណត់ហេតុ; លក្ខណៈ ... ។
ឧទាហរណ៍៖ វណ្ណកវី, វណ្ណគតិ, វណ្ណកូបិកា, វណ្ណតូលិកា ។ ផ្កាវណ្ណមត្ត, មនុស្សវណ្ណមត្ត, វណ្ណសម្បត្តិ, វណ្ណសេដ្ឋ ។ វណ្ណទាសី, វណ្ណធាតុ ។ល។
វន វៈនៈ សំ. បា. ( ន. ) (វន) ព្រៃ ។ ទឹក; ទីនៅ, ទីអាស្រ័យ; ផ្ទះ; ភូមិលំនៅ;... ។ ប្រើផ្សំជាមួយនឹងសព្ទដទៃ ។ វ័ន
ឧទាហរណ៍៖ វនកុសុម, វនគជ, វនគោចរ, វនចរ, វនចរកៈ; វនទេវតា, វនន្តរ, វនបាល ។ ល។
វយ វាៈយៈ បា.; សំ. ( ន. ) អាយុ, កំណត់អាយុ; ដំណើរសូន្យទៅខាងក្រោយលឿនកើនទៅខាងមុខ (នៃអាយុ) ។ វ័យ
ឧទាហរណ៍៖ វ័យក្មេង, វ័យកំលោះក្រមុំ, វ័យចាស់ ។ វ័យក្មេង, វ័យកំលោះក្រមុំ, វ័យចាស់ ។ ល ។
វៃ ល. ស. ( គុ. ) ឆាប់, រហ័ស, ភ្លាម, ឆាប់ភ្លាម: ឆាប់វៃ, ទៅវៃៗ ។ ឈ្លាស; ស្ទាត់ប្រាកដ; ជំនាញ, ប៉ិន; ដែលឆាប់យល់, ឆាប់ឮ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាជ្ញាវៃ, ត្រចៀកវៃ, វាងវៃ ។ ល ។
វល្លិ វ័ល សំ. បា. ( ន. ) (វល្លី) លតា ។ វល្លិជាតិ ឬ វល្លី-- (វ័ល-លិ-ជាត ឬ វ័ល-លី--) លតាជាតិទួទៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ បោចវល្លិធ្វើចំណង ។
វាល់ ( កិ. ) ដាក់ក្នុងរង្វាល់, ធ្វើឲ្យត្រឹមត្រូវតាមរង្វាល់, ដាក់ឬច្រកឲ្យពេញរង្វាល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ វាល់ស្រូវ, សរសេរវាល់បន្ទាត់, វាល់ព្រឹក, វាល់ល្ងាច, វាល់វាល ។ល។
វា ( បុ. ស. ) គេ; ពាក្យសម្រាប់និយាយជាជំនួសឈ្មោះមនុស្សក្មេងជាង ឬក៏សត្វតិរច្ឆាន, វត្ថុ, ធម្មជាតិ,... ផ្សេងៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ ហាមពួកក្មេងកុំឲ្យវាលេងទឹក; កូនខ្ញុំវាឈឺ; កូនគោវាយំរកមេវា; ការុងវាតូចច្រកអង្ករមិនអស់; គំនិតវារាក់ ។ល។
វារ ( កិ. ) លូនដោយប្រវា ។ បោះទងចេញ ឬ បោះទងតោងចាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ កូនតូចទើបចេះវារ, ស្រមោចវាររសាវ, ល្ពៅវារ, ត្រឡាចវារឡើងទ្រើង, ម្លូវារតាមជន្លង់ ។
វៀរ ( កិ. ) លើកលែង, តម, ឈប់ខាន, អត់មិនធ្វើ ។
ឧទាហរណ៍៖ វៀរចាកទុច្ចរិត, ឈប់មិនកាន់ទុច្ចរិត, វៀរត្រីសាច់, វៀរលែងតែឈប់រៀនទើបម៉ែវាយ ។ ល ។
វាច ( កិ. ) កាយរាចរាយឲ្យស្តើង, ឲ្យស្មើ ។
ឧទាហរណ៍៖ វាចស្រូវ, វាចគ្រាប់សណ្តែក ។ ល។
វៀច ( គុ. ) ទីទៃពីត្រង់ គឺដែលមានរំពត់, មានរបត់, កោង, រមួល ។
ឧទាហរណ៍៖ ឈើវៀច, ផ្លូវវៀច, ចិត្តវៀច, អំពើវៀច, វៀចវរ, វៀចវាង, ចិត្តវៀចវេរ ។ល។
វិច ( កិ. ) ត្បាញត្រឡប់ចុងភ្ជិតមុខចូលមកវិញ ។
ឧទាហរណ៍៖ វិចមាត់ជាល, វិចកន្ទេល ។ ល ។
វេច ( កិ. ) ធ្វើឲ្យជាបង្វេច ។ ខ្ចប់ឲ្យជាសំណុំ ។ វេចទុកតែក្នុងចិត្ត ។
ឧទាហរណ៍៖ : វេចសម្ពាយ, វេចបាយ, វេចបាយសំណុំ, វេចទុកតែក្នុងចិត្ត វេចសុំ វេចក្បិតក្បៀតលាក់ទុក, វេចលាក់សុំ, វេចត្រដក់ត្រសុំ ។
វាត វាត សំ. ( កិ. ) ធ្វើឲ្យទូលាយ ។ ងាកចេញឬងាកចូល ។
វាត --តៈ សំ. បា. ( ន. ) ខ្យល់; អាកាស; ខ្យល់ក្នុងសព៌ាង្គកាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ វាតដី, វាតទី, វាតមុខ, វាតងារ, វាតអំណាច, វាតទូកចូល, វាតគុល្ម វាតណ្ឌៈ, វាតបក្សី, វាតបាន, វាតព្យាធិ, វាតរោគ, វាតមណ្ឌលិកា, វាតម្រឹគ, វាតវេគ ។ល។
វាទ សំ. បា. ( ន. ) (វាទ) ពាក្យ, ពាក្យពោល, ពំនោល ។ វាទៈ
ឧទាហរណ៍៖ វាទប្បដិវាទ ឬ វាទប្រតិវាទ, វាទយុទ្ធ, វាទានុវាទ ។ល។
វិញ ( និ. ) ទៀត; ដូចដែល ។ ជាជាង, ស្រួលជាង; ទេតើ ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រឡប់ទៅវិញ, មកវិញ, ឲ្យវិញ, យកនេះវិញ, ទៅតាមផ្លូវខាងណោះវិញ, មួយវិញទៀត, មួយវិញសោត ។ល។
វេញ ( កិ. ) ត្របាញ់បញ្ចូលធ្លុង ។
ឧទាហរណ៍៖ វេញខ្សែ, វេញគំនិតគ្នា ។ល។
វិវដ្ដ --វ័ត-ដៈ ឬ--វ័ត បា.; សំ. ( ន. ) ការវិលត្រឡប់; ការត្រឡប់ធ្វើជាថ្មីទៀត ។ ការរួចស្រឡះចាកដំណើរវិលកើតវិលស្លាប់ (ព្រះនិញ្វន) ។ ឈ្មោះចំណែកផ្ទៃចីពរ (ឧត្តរាសង្គៈ) ឬសង្ឃាដីត្រង់ផ្ទាំងកណ្តាល (សរសេរជា វិវដ្ដៈ ក៏បាន) ។
ឧទាហរណ៍៖ ខណ្ឌវិវដ្ដ ឬ ផ្ទាំងវិវដ្ដ ។
វិវឌ្ឍនៈ --វ័ត-ឍៈនៈ បា.; សំ. ( ន. ) សេចក្ដីចម្រើន (ដូចគ្នានឹង វឌ្ឍន ឬ វឌ្ឍនៈ ដែរ) ។ វិវឌ្ឍន៍
ឧទាហរណ៍៖ វិវឌ្ឍនាការ ។ល។
វិវិត្ត វិ-វិត-តៈ ឬ វិ-វិត បា.; សំ. ( គុ. ) ស្ងាត់; ដែលគួរឲ្យកើតវិវេក ។
ឧទាហរណ៍៖ ទីវិវិត្ត (ហៅ វិវិត្តដ្ឋាន ក៏បាន) ។
វិវិធ វិ-វិ-ធៈ ឬ វិ-វិត សំ. បា. ( គុ. ) ដែលផ្សេងៗ, ទីទៃៗ, ច្រើនបែប, ច្រើនប្រភេទ ។
ឧទាហរណ៍៖ វិវិធភណ្ឌ ។ វិវិធភណ្ឌដ្ឋាន ឬ វិវិធភណ្ឌស្ថាន។ល។
ស ជាព្យញ្ជនៈទី ៥ ក្នុងសេសវគ្គ ឬអវគ្គ ។ ( គុ. ) ដែលមានសម្បុរដូចសំឡីកប្បាស ។ ( កិ. ) ចាក់បុះព្រាវដោយស្ន ។ ( កិ. ) សម្ដែងអាការឲ្យឃើញច្បាស់, បញ្ចេញបែបឲ្យឃើញជាក់ ។ ហែកកេរ្តិ៍ ។
ឧទាហរណ៍៖ ព័ណ៌ស, សំពត់ស, សក្បុស, សភ្លឺ, សស្អាត, សស្គុស, សស្ងាច ។ សត្រី, សរកឲ្យឃើញ ។ សសេចក្ដី, សហេតុ ។ ព. ទ. បុ. សម្ដីសជាតិ មារយាទសត្រកូល ។ល។
សរ ស បា.; សំ. ( ន. ) ព្រួញ, កាំ, កាំធ្នូ, កាំស្នា ។ ស បា. ( កិ. ) រឭក, រឭកឃើញ, នឹកឃើញ, សាដឹងឡើងវិញ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្ដេចផ្លែងសរ, ត្រូវសរ ។ សរជ័យ, កូនសរ ។ សរជាតិ, សរញាណ, ព្រះពុទ្ធទ្រង់សរញាណ ។ល។
ស័ក សំ. ( ន. ) កាល, សម័យ, ការរាប់លំដាប់ឆ្នាំ(ម. ព. សករាជ ផង) ។ ប្រើចំពោះការរាប់លំដាប់ឆ្នាំ តាំងពីស័កទី ១ ដល់ ស័កទី ១០ ។
ឧទាហរណ៍៖ឯកស័ក, សំរឹទ្ធិស័ក។ ឆ្នាំជូតសំរឹទ្ធិស័ក; ឆ្នាំឆ្លូវឯកស័ក។ល។
ស័ក្ដិសិទ្ធិ ស័ក-សិត សំ. ( ន. ) ការសម្រេចដោយអំណាច ។ គុ. ដែលវិសេសវិសាល; ដែលខ្លាំងពូកែ ។ ប្រើជា កិ. វិ. ផងក៏បាន ។
ឧទាហរណ៍៖ របស់ស័ក្ដិសិទ្ធិ, ថ្នាំស័ក្កិសិទ្ធិ ។ ធ្វើឲ្យឃើញស័ក្កិសិទ្ធិ ។ល។
សាក់ ( ន. ) ស្នាមក្បាច់ក្បួរឬរូប, យ័ន្ត, អក្សរ ដែលបានចាក់បញ្ចូលទឹកខ្មៅឱ្យដិតជាប់នៅក្នុងសាច់ ។ ( កិ. ) ចាក់ដោយម្ជុលឬដែកស្រួច ។
ឧទាហរណ៍៖ មនុស្សនុ៎ះមានសាក់រូបហនុមានត្រង់កំភួនដៃធ្វេង ។ ចូលចិត្តចង់សាក់ ខ្ញុំសាក់ឲ្យ ។
សង់ ( កិ. ) ប្រជុំគ្រឿងទព្វសម្ភារៈធ្វើឲ្យកើតបានជាលំនៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ សង់ផ្ទះ, សង់សាលា, សង់រោង, សង់ស្ពាន ។
សង្ឃ សង់ សំ. បា. ( ន. ) ពួក; ប្រជុំ; បន; ហ្វូង ។ តាមលទ្ធិពុទ្ធសាសនាសំដៅចំពោះពួកភិក្ខុតាំងពី ៤ រូបឡើងទៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ ជំនុំសង្ឃ, របស់សង្ឃ, សង្ឃកម្ម, សង្ឃកិច្ច, សង្ឃគតទាន, សង្ឃគុណ, សង្ឃដីកា, សង្ឃទូត, សង្ឃបិតា, ព្រះសង្ឃប្រកាស, សង្ឃប្រណាម, សង្ឃសាមគ្គី ។ល។
អានិសង្ស --សង់ បា.; សំ. ( ន. ) ផលនៃកុសល, ផលបុណ្យ; គុណប្រយោជន៍ឬសេចក្ដីសុខ-ចម្រើន ដែលបានអំពីការប្រព្រឹត្តល្អ ។
ឧទាហរណ៍៖ អានិសង្សទាន, អានិសង្សសីល, អានិសង្សនៃសុចរិត ។
សង្ហរ សង់-ហ សំ. បា. ( កិ. ) នាំ, ដឹកនាំ; បណ្ដាល, បណ្ដាលឲ្យឃើញឬឲ្យយល់, បញ្ចូលចិត្ត, នាំចិត្ត ។
ឧទាហរណ៍៖ ទេវតាសង្ហរឲ្យយល់ ។
សង្ហរណ៍ សង់-ហ សំ. បា. ( ន. ) ការនាំ, ការដឹកនាំ; ដំណើរបណ្ដាលឲ្យឃើញឬឲ្យយល់, ដំណើរបញ្ចូលចិត្ត, នាំចិត្ត ។
ឧទាហរណ៍៖ សង្ហរណ៍របស់ទេវតា ។
សង្ហា សង់-ហា ( គុ. ) ដែលរុងរឿង, មានរូបល្អអង់អាច, ឆើតឆាយ, ស្រស់, ស្រស់បស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ រូបឆោមសង្ហា, តែងខ្លួនយ៉ាងសង្ហា ។
សង្ហារ សង់-ហា សំ. បា. ( ន. ) ការនាំយក; ការបំប្រួញ, សង្ខេប; ការរូបរួម; ការបំបាត់បង់, ការផ្តាច់ផ្តិល ។
សង់-ហា រ. ស. ( ន. ) ត្រាសម្រាប់ក្សត្រិយ៍, ត្រាផែនដី ។
ឧទាហរណ៍៖ សង្ហារជីវិត ។ បោះព្រះសង្ហារ ។
ស័ង្ខ សាំង បា.; សំ. ( ន. ) ខ្យងសមុទ្រមួយបែប គូទស្រួចមានស្នាមវិលស្រួល សម្បុរ-ស, សម្រាប់ពួកបារគូផ្លុំ ឬសម្រាប់ដងទឹកស័ក្ដិសិទ្ធិស្រោចក្នុងព្រះរាជពិធីជាដើម ។ ឈ្មោះសារាយសមុទ្រមួយប្រភេទដើមល្អិតល្វន់សម្បុរ-ស ។
ឧទាហរណ៍៖ ពួកបារគូផ្លុំស័ង្ខ, ស្រោចទឹកក្លស់ទឹកស័ង្ខថ្វាយ ។ សារាយស័ង្ខ (ហៅ សារាយអំបោះ ក៏បាន) ។
សាំង ( គុ. ) ដែលមិនផ្លាង, មិនផ្អើល, ដែលងាយឲ្យចាប់ឲ្យកាន់ (ចំពោះតែសត្វ) ។
ឧទាហរណ៍៖ មាន់សាំង, សារិកាសាំង ។ល។
សត្វ (ម. ព. សត្ត ឬ សត្វ ន.) ។
សត្ត ស័ត-តៈ បា.; សំ. ( ប. សំ. ) ប្រាំពីរ (៧) ។ សត្ត ស័ត (ស័ត-តៈ ) បា. ឬ សំ. ( ន. ) បុគ្គលអ្នកជាប់ជំពាក់ក្នុងអារម្មណ៍ឬក្នុងបំណង; ... ។ សត្វ
ឧទាហរណ៍៖ សត្តខណ្ឌ, សត្តពិធ, សត្តមាស ។ សត្តក្ខ័យ, សត្តគុណ, សត្តឃាតកៈ, សត្តឃាតដ្ឋាន ឬ សត្វឃាតស្ថាន ។ល។
សត្យ ស័ត, (ស័ត-ត្យៈ) សំ.; បា. ( ន. ) សេចក្ដីពិត; ទៀងទាត់; ដំណើរទៀងត្រង់; ប្រាកដ។ គុ. ដែលទៀង, ទៀងត្រង់, ពិត, ប្រាកដ, មែន ។ ស័ត្យ
ឧទាហរណ៍៖ និយាយដោយស័ត្យដោយធម៌ ។ ពាក្យសង្ឃពាក្យស័ត្យ។ល។
សាត់ ( កិ. ) ប៉ើង, ហើរ តាមខ្យល់ ឬអណ្តែតតាមខ្សែទឹក (រសាត់) ។
ឧទាហរណ៍៖ សាត់ព្រាត់, សាត់អណ្តែត, មនុស្សសាត់អណ្តែត ។ល។
សប់ ( កិ. ) ស្រូបដោយស្នប់; ទាញរុញដៃស្នប់រឿយៗ ឲ្យមានខ្យល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ សប់ទឹក; សប់ស្នប់, សប់ម៉ាស៊ីនដាំទឹក, សប់គោមម៉ង់សុង ។
សព សប់ សំ.; បា. ( ន. ) ខ្មោចស្រស់, រូបបុគ្គលស្លាប់, សាកខ្មោច ។
ឧទាហរណ៍៖ តម្កល់សព, ធ្វើបុណ្យសព, បុណ្យលើកសព, រំលាយសព, បូជាសព, ព្រះបរមសព, សាកសព ។ល។
សព្វ សប់ (សប់-ពៈ ) បា.; សំ. ( គុ. ឬ កិ. វិ. ) ទាំងពួង, ទាំងមូល, ទាំងស្រុង, ទួទៅ, រាល់ ។ មិនបានការ ។ ចោលម្សៀត ។ សប់ បា.; សំ.( កិ. ) ប្រើជា កិរិយាមានន័យថា “ពេញ, គាប់, ត្រូវ, ឥតទាស់” (រ.ស. ឬ ស.ស.)។
ឧទាហរណ៍៖ ឃើញសព្វ, ដឹងសព្វ; សព្វកាល, សព្វដង, សព្វឋាន, សព្វប្រការ, មនុស្សសព្វជាតិ, សព្វសរពើ, ទ្រង់សព្វព្រះទ័យ, ថ្នាំសព្វគុណ, សព្វញ្ញុតញ្ញា-ណ, សព្វញ្ញុពុទ្ធ ។ល។
សប្ត ស័ប-ប្តៈ សំ.; បា. ( ប. សំ. ) ប្រាំពីរ (៧) ។ ស័ប្ត
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្នាំមមែសត្តស័ក, សប្ដាហៈ, សប្ដាហ័ន, សប្ដាហ៍ ។ល។
សព្ទ ស័ប (ស័ប-ព្ទៈ)សំ.; បា. ( ន. ) សូរ, សំឡេង, សំនៀង; ភាសា, សម្ដី; សម្រែក ។ ស័ព្ទ
ឧទាហរណ៍៖ ឆ្កួតសព្ទ, រៀនចាំសព្ទ, សូរសព្ទ ។ សព្ទចោរ, សព្ទជាតិ ។ សព្ទសង្រ្គោះ ។ល។
សាប់ ( កិ. ) កាប់ចិញ្រ្ចាំស្រាលៗញាប់ៗឲ្យដាច់ជាចំណិតតូចៗស្ដើងៗ ។ អុំទូកញាប់ៗ ។
ឧទាហរណ៍៖ សាប់ផ្លែល្ហុង, សាប់ទំពាំង។ សាប់ច្រវាព្រមគ្នា ។ល។
សម ស. ( ន. ) នេសាទុបករណ៍មួយប្រភេទ ជាគូនឹងស្លាបព្រា សម្រាប់កាន់ចាក់ចាប់អាហារបរិភោគ ។ ស. ( កិ. ) ហ្វឹកហាត់ឲ្យស្ទាត់ ។
សម សំ សំ. បា. ( គុ. ) ដែលស្មើគ្នា, ប៉ុនគ្នា ។ ដែលល្មមល្អមើល ។
សម សៈម៉ៈ សំ. បា. ( គុ. ) ស្មើ, ស្មើគ្នា, ប៉ុនគ្នា, ប្រហែលគ្នា, ដូចគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកប្រដាល់សមដៃគ្នា ។ ប្តីប្រពន្ធសមគ្នា ។ កាត់សក់សម, សមដូចពាក្យគេថា, សមគួរ, សមជា, សមបំណង, សមប្រកប, សមរម្យ, សមសួន ។ សមចរិយា, សមចិត្ត, សមនាម, សមភាគ, សមានុភាព ។ល។
សំ ( ន. ) ការប្រជុំចចឹកស៊ីរំអិលគ្នាឯងនៃត្រីរំអិលពួកខ្លះ (និយាយបានតែជាមួយនឹងពាក្យ ស៊ី) ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រីស៊ីសំ ។
សម្រិត សំ-រ៉ិត ( កិ. ) ធ្វើឲ្យស្អាត, ឲ្យបរិសុទ្ធ។ រើសសម្រាំងយកតែល្អ ។
សំ-រ៉ិត ( គុ. ) ដែលស្រិតរួចហើយ (ប្រើចំពោះតែអង្ករ) ។
ឧទាហរណ៍៖ សម្រិតទឹក ។ ធ្វើការសម្រិតសម្រាំង ។ ធ្វើការសម្រិតសម្រាំង ។ រើសសម្រិតសម្រាំងយកសុទ្ធតែល្អៗ ។ អង្ករសម្រិត ។
សំរឹទ្ធ --រ៉ិត សំ. ( ន. ) សេចក្ដីសម្រេច; សេចក្ដីចម្រើន; ដុះដាល ។ លោហៈមួយប្រភេទ ដែលសន្មតថាជារបស់ត្រជាក់ត្រជំនាំឲ្យសម្រេចប្រយោជន៍ផ្សេងៗ (ច្រើនសរសេរ សំរឹទ្ធិ ជាង)។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. សំ-រ៉ិត-ធិ ។ សំរឹទ្ធិ
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះសំរឹទ្ធិ, ផ្តិលសំរឹទ្ធិ (សរសេរជា សំឫទ្ធ ឬ សំឫទ្ធិ ក៏បាន) ។ សំរឹទ្ធិការ្យ (--កា) , សំរឹទ្ធិជ័យ, សំរឹទ្ធិជោគ, សំរឹទ្ធិស័ក ។ល។
សំរឹទ្ធិ-- (មើលក្នុងពាក្យ សំរឹទ្ធ) ។
សា ( កិ. ) មូរឡើងវិញ, កើបឡើងវិញ, ត្រឡប់វិញ, រើឈឺឡើងវិញ ។ ( ន. ) ស្រូវឬដំណាំពួកខ្លះ ដែលដុះលូតលាស់តពីគល់ចាស់ឬពីជញ្រ្ជាំងស្រស់ ។ ឈ្មោះជំងឺខ្យល់ពួកមួយ ចាប់សត្វចតុប្បាទមានគោក្របីជាដើម ។ល។
ឧទាហរណ៍៖ សាកន្ទេល, សាស្រូវ, សាមកវិញ, ដើរសាចុះសាឡើង, សាឈឺឡើងវិញ ។ និយាយសាទុក្ខ, សាទុក្ខសាទោស, សានិយាយម្ដងទៀត, សាធ្វើជាថ្មី ។ ស្រូវសា, ឪឡឹកសា ។ល។
សារ សា សំ. បា. ( ន. ) (សារ) ខ្លឹម; គោល; សំណាង; តម្លៃ; សេចក្ដីពិត; សំបុត្រ;... ។ គុ. រឹង, ខ្ជាប់ខ្ជួន; ប្រាកដ; មានតម្លៃ; សំខាន់;... ។ សារៈ
ឧទាហរណ៍៖ ខ្លឹមសារ, មានសារមកដល់, ឥតសារ, ឥតសព្ទឥតសា, សារជាត, សារទិស, សារទុក្ខ, សារទ្រព្យ, សារធម្ម, សារព័ត៌មាន។ល។
សាសន៍ បា.; សំ. ( ន. ) សាសន, សាសនា ។
ឧទាហរណ៍៖ ពុទ្ធសាសន៍, សាសន៍ព្រាហ្មណ៍; ចូលសាសន៍ ។ល។
សាស្រ្ត សាស សំ. បា. ( ន. ) គម្ពីរ, ច្បាប់, ក្បួន, តម្រា; វិជ្ជា; ការសិក្សា ។ ប្រើក្លាយជា សាស្រ្តា ឬ សាត្រា (ស្លឹករឹត) ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. សាស-ស្រ្តៈ។
ឧទាហរណ៍៖ វិទ្យាសាស្រ្ត, សិល្បសាស្រ្ត, សាត្រាច្បាប់, សាត្រាទេសន៍, សាស្រ្តក្រឹត ។ល។
សះ ( កិ. ) ជាដំបៅ, បាត់ដំបៅ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដំបៅសះ, សះដំបៅ, សះជា, សះស្បើយ ។ល។
សស្រ្តា ស័ស-ស្រ្តា ពាក្យប្រើក្លាយមកពី សស្រ្ត ។
សត្រា ស័ត-ត្រា ( ន. ) ពាក្យយារឃ្លាតមកពីពាក្យ សស្រ្តា ដែលក្លាយមកពី សស្រ្ត មានន័យថា “គ្រឿងប្រហារមានមុខមុតផ្សេងៗ” ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រហារដោយសត្រា; សត្រាវុធ (ច្រើនប្រើក្នុងកាព្យបុរាណខ្លះ; ប្រើជា សស្រ្តា, សស្រ្តាវុធ ត្រូវជាង) ។
សាស្រ្តា សាស-ស្រ្តា សំ. ក្ល. ( ន. ) សាត្រា ។ (ប្រើក្លាយទៅទៀតជា សាត្រា) ។
ឧទាហរណ៍៖ សាស្រ្តាទេសន៍, សាស្រ្តាល្បែង ។
សិង សឹង សំ.; បា. ( កិ. ) ដេក ។ ខ្មែរប្រើចំពោះតែជាសមណសព្ទ ។
ឧទាហរណ៍៖ លោកសិង (បព្វជិតដេក) ។
សិង្ហ សឹង សំ.; បា. ( ន. ) សីហៈ ឬតោ ។ អ្នកខ្លះយល់ថា សិង្ហ ដោយខ្លួន តោ ដោយខ្លួន; តាមសេចក្ដីពិត សិង្ហ ឬ សីហៈ ប្រែថា តោ មិនមែនទីទៃពីគ្នាទេ ។
សឹង ( និ. ) រកកល់, រកកល់នឹង, ស្ទើរនឹង ។ សឹងតែ និ. រកកល់តែ, ស្ទើរតែ; ក៏បានដែរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដូច្នេះវិញក៏សឹងបាន ។ បើអ្នកមិនយក ឲ្យមកខ្ញុំវិញក៏សឹងតែបាន ឥតទាស់អ្វីទេ ។
សិរ សេ បា.; សំ. ( ន. ) ក្បាល ។ បើភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. សិរ៉ៈ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះសិរ, សិរមាន់ (សរសេរជា សេរ ក៏មាន; បុ. សរ. សិរស៍ ឬ សិរ្ស, សិរ្ស៍ ក៏មាន) , សិរកបាល (សិរ៉ៈកៈប៉ាល), សិរតាណ, សិរប័ដ, សិរបីឌា, សិរសា, សិរប្រណាម, សិរោប្រហារ ។ល។
សេ ( កិ. វិ. ឬ គុ. ) សិញ; ស្អេក, ស្អេកស្កះ, ញឹកណាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរញាប់សេ; ញឹកសេ ។
សិស្ស សឹស បា.; សំ. ( ន. ) អ្នករៀនចំណេះពីគ្រូ ។
ឧទាហរណ៍៖ សិស្សបំបួស, សិស្សរបួស, សិស្សសាលា, សិស្សសូត្រ ។ល។
សេស សែស បា.; សំ. ( គុ. ) ដែលសល់; ដែលឥតគូ ។ ន. សំណល់ ។ ប្រើជា កិ. ក៏មាន “សល់” ។
ឧទាហរណ៍៖ របស់សេស, លេខសេស, ឥតសេស, សេសមួយ ។ល។
សេះ ( ន. ) ឈ្មោះសត្វចតុប្បាទ..., សម្រាប់ប្រើជិះឬទឹមរថ ។ ( ន. ) ឈ្មោះក្តាមសមុទ្រមួយប្រភេទ ។
ឧទាហរណ៍៖ សេះជាសត្វខ្លាំងហួសមាឌ, សេះទេស ។ ក្តាមសេះ ។
សុក ( ន. ) ស្រោមស្រោបកូនដែលនៅក្នុងផ្ទៃម្តាយ ពេលកូនក៏សម្រាលចេញមក, គេកាត់ទងសុកឲ្យដាច់ចេញពីផ្ចិតកូន... (បា. ហៅ នាឡៈ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ទីកប់សុក, ទីកប់សុកទុកភូមិ, បងប្អូនប្រធាក់ទងសុក ។
សុក្រ សុក សំ.; បា. ( ន. ) ឈ្មោះផ្កាយទី ៦ ។ ឈ្មោះថ្ងៃទី ៦ ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្កាយសុក្រ ។ ថ្ងៃសុក្រ ។
សុខ សុក សំ. បា. ( គុ. ) ដែលសប្បាយ; ស្រណុក; សម្រាន្ត ។ ន. សេចក្ដីសប្បាយ; ដំណើរងាយ; ដំណើរស្រួល។
ឧទាហរណ៍៖ មានសុខ, បានសុខ, មានសេចក្ដីសុខ, សុខកថា, សុខកាយ, សុខក្សេម, សុខចិត្ត, សុខទុក្ខ, សុខភាព, សុខភូមិ ។ល។
សូ ស. ( ន. ) ខ្សែមាសឬប្រាក់មានសណ្ឋានជាច្រវាក់ហៅថា ខ្សែសូ ។
សូរ សូ សំ. ក្ល. ( ន. ) សព្ទ, សំឡេង; សំឡេងលាន់ឮ ។
សូរ៉ៈ បា.; សំ. ( គុ. ) ក្លៀវក្លា, អង់អាច, ក្លាហាន, អាចហាន, ដែលមានចិត្តមុត, មោះមុត ។ ន. អ្នកក្លៀវក្លា, អ្នកអង់អាច,... អ្នកចម្បាំង ។ ។ល។
ឧទាហរណ៍៖ សូរភ្លេង, សូរផ្គរ, សូរកាំភ្លើង, ឥតសូរ ។ សូរសព្ទ សូរសៀង ។ សូរចិត្ត សូរបុរស សូរពាក្យ សូរភាព សូរយុទ្ធ សូរសីហនាទ ។ល។
សូរ្យ សូរ-យ៉ៈ ឬ សូ សំ.; បា. ( ន. ) ព្រះអាទិត្យ ។
ឧទាហរណ៍៖ សូរ្យករ, សូរ្យកាល, សូរ្យគតិ, សូរ្យគ្រាស, សូរ្យសែង។ល។
សូល សូ បា.; សំ. ( ន. ) ឈើសម្រាប់រុករុញប្រមូលសពដែលធ្វើឈាបនកិច្ចកណ្ដាលវាល ហៅថា ឈើសូល ឬ ឈើសូល៍ ។ សូល៍
ស្មូន ( ន. ) អ្នកសូនរបស់ឬរបស់ដែលកើតពីសូន, ពីប៉ាន់ (ម. ប្រ.) ។ ការសូនឬប៉ាន់ឲ្យកើតជារូប, ឲ្យកើតជារបស់ ។
សូន ( កិ. ) ប្រមូលអ្វីៗដែលទន់ជ្រាយឲ្យកើតជាដុំ, ជាគ្រាប់ឬជារូប ។
ឧទាហរណ៍៖ សូនគុលិកា, សូនរូបក្រមួន, សូនរូបម្សៅ ។
សូន្យ សូន សំ.; បា. ( គុ. ) ធេង, ទទេ, សោះទទេ, ឃែត។ ន. ភាវៈទទេ; អាកាស; ពិន្ទុឬក្បិល, និគ្គហិត (០) ។
ឧទាហរណ៍៖ សូន្យឈឹង, ស្ងាត់សូន្យឈឹង, សូន្យសុង, ងងឹតសូន្យសុង, សូន្យសោះ ។ សូន្យ មួយ ពីរ...ដប់... ។ល។
សួ ( កិ. ) ដើរលើស្នួឬលើអ្វីៗដែលមានគ្រឿងតោងផង ។
ឧទាហរណ៍៖ សួស្ពានឫស្សី, សួស្នួ, សួមែកឈើ ។ ល្បែងសួព្រ័ត្រ ។
សួរ ( កិ. ) ពោលពាក្យឆ្ពោះទៅរកអ្នកដទៃឲ្យគេឆ្លើយតប, ឲ្យគេប្រាប់ ។
ឧទាហរណ៍៖ សួរដំណឹង, សួរឲ្យដឹងការណ៍, សួរនាំ, សួរមាត់សួរពាក្យ, សួរសាក, សួរសុខទុក្ខ ។ល។
សួគ៌ សួ សំ.ក្ល.; បា. ( ន. ) ទេវលោក, លោកទិព្វ, ឋានទេវតា ។
ឧទាហរណ៍៖ ទៅសួគ៌, ឋានសួគ៌, ផ្លូវសួគ៌ ។
សៀ ស.; ល. ( កិ. ) បង់, លះ, លះបង់, ខូច ។
ឧទាហរណ៍៖ សៀកម្លាំង, សៀប្រយោជន៍, សៀធី, សៀប្រៀប ។ល។
សៀរ ( កិ. ឬ កិ. វិ. ) ដើរតាមក្បែរទីប្របេះឬទីផុតមានក្បែរជញ្ជាំង, ក្បែរមាត់ព្រែកជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ សៀរតាមជញ្ជាំង; ដើរសៀរតាមមាត់ស្ទឹង ។
សែន ( ប. សំ. ) ចំនួនដប់ហ្មឺន ។ គុ. ឬ កិ. វិ. (ព. ប្រ.) ច្រើន, ក្រៃពេក, ណាស់ ។ ( កិ. ) ដាក់ភោជនាហារបូជាពោលពាក្យចំពោះខ្មោចបិសាច ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាក់មួយសែន ។ សែនពិបាក, សែនស្រណុក, សែនស្អប់, សែនស្ដាយ។ សែនខ្មោច, សែនដូនតា, សែនពែ, សែនព្រេន, សែនអ្នកតា។
សែន្យ សំ. ក្ល. សំ. បា. ( ន. ) មនុស្សក្នុងកងទ័ពជើងគោក; ទាហានឬកងទ័ពជើងគោក; ទាហានយាម (សេនីយ៍) ។ សែន្យា
ឧទាហរណ៍៖ ស្ដេចត្រាស់ឲ្យមេកំណែន ប្រមូលពួកសែន្យ ឲ្យមកប្រជុំរួសរាន់ ។ សែន្យារាប់រយរាប់ពាន់, សែន្យានុភាព (ប្រើក្លាយជា ស្រែន្យ ដូច សែ្រន្យសង្រ្គាម) ។
សៅ ស. ( គុ. ) ដែលមានសម្បុរមិនបរិសុទ្ធ, ដែលអន់ឬខូចសម្បុរ ។
ឧទាហរណ៍៖ សម្បុរសៅ ឬ សៅសម្បុរ ។
សៅរ៍ សៅ សំ.; បា. ( ន. ) ឈ្មោះផ្កាយនព្វគ្រោះទី ៧ ។ ឈ្មោះថ្ងៃទី ៧ នៃសប្តាហ៍ ។
ឧទាហរណ៍៖ ផ្កាយសៅរ៍ ។ ថ្ងៃសៅរ៍ ។ សៅរពារ (--រ៉ៈពា) ។
សំណុស ( ន. ) អ្វីៗដែលសុស, ដែលអស់រសជាតិ ។
ឧទាហរណ៍៖ សំណុសឧស, សំណុសឃ្មុំ ។
សំណុះ ( គុ. ) ដែលចុះតាមទឹកស្រក (ចំពោះតែមច្ឆជាតិ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រីសំណុះ បានន័យថា ត្រីដែលចុះតាមទឹកហូរចេញពីទីផ្សេងចូលមកក្នុងទន្លេ, ព្រែក, ស្ទឹង ក្នុងរដូវទឹកស្រកឬខែរំហើយ (អ្នកស្រុកខ្លះហៅ ត្រីចំណុះ) ។
ស្កា ( ន. ) (ពាក្យហៅកាត់ខ្លីមកពី បាសកា ឬ បាស្កា) ឈ្មោះល្បែងមួយប្រភេទ ពួកចត្រង្គ តែមានមេពីរហៅថា តៅ មានសណ្ឋានបួនជ្រុង មានរន្ធ ៦ សម្រាប់លើកទម្លាក់លើក្ដារ, មានកូន ២៤ ឬ ៣០ ... ។
ស្ការ ( ន. ) សត្វចតុប្បាទមួយប្រភេទ មុខស្រួចឆ្លឹមជើងខ្លីៗ សម្បុរត្នោត, ស្រដៀងនឹងកំប្រុក តែមាឌធំជាង, ជាពួករន្ធកសត្ត ។
ស្គា ( ន. ) ឈ្មោះស្មៅមានដើមរឹង, មានពីរប្រភេទគឺ ស្គាក្រអូប ស្គាមានឫសក្រអូប ប្រើជាគ្រឿងអប់បាន, គេច្រើនដាក់ត្រាំក្នុងប្រេងស្អិតប្រើលាបសក់; ស្គាធំ ឬ ស្គាព្រៃ ស្គាដើមធំៗ ច្រើនដុះតាមវាលទំនាប។
ស្គារ ( កិ. ) ធ្វើមេថុនសេវនៈ (ចំពោះតែឧរគសព្វឬទីឃជាតិ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ពស់ស្គារគ្នា (ប្រើជាពាក្យប្រៀប សម្រាប់សត្វឯទៀតឬមនុស្សក៏បាន) ។
ស្គុស ( គុ. ) សច្បាស់, សក្បុស, សសុទ្ធ (ប្រើជា ស្គុះ ក៏មាន) ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្គុសស្គាយ (ម. ព. ស្គាយ) ។ ។
ស្គាយ (ប.) ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំនឹងពាក្យ ស្គុស ថា ផ្ការីកស្គុសស្គាយ។
ស្គុះ (ម. ព. ស្គុស) ។ ( ន. ) ឈ្មោះស្គន់មួយប្រភេទ ដើមសណ្ឋានជាជ្រុងៗ, ប្រើជាបន្លែឬជាអន្លក់បាន។
ឧទាហរណ៍៖ : អន្លក់ស្គុះ, ហៅ ស្គន់ស្គុះ ក៏បាន (ម. ព. ស្គន់ ផង) ។
ស្គន់ ( ន. ) វល្លិទឹកមួយពួក សន្ដានព្រលឹត តែដើមតូចៗ, មានខ្លះប្រើជាបន្លែឬអន្លក់បាន។
ស្និត ( ន. ) ប្រជុំឬសំណុំផ្លែចេកដែលនៅជាប់នឹងស្ទងឬដែលពន្លះចេញពីស្ទងមកមិនឲ្យរបេះដាច់ពីគ្នា ។ ( ន. ) ក្រាសមួយប្រភេទមានធ្មេញទាំងពីរខាងល្អិតញឹកជិត សម្រាប់សិតឲ្យដោយចៃឬសិតសក់ស្ងូតឲ្យរាបជិត ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្និតចេក ឬ ចេកមួយស្និត ។
ស្និទ្ធ ស្និត សំ. និង បា. ( គុ. ) ដែលជាទីស្រឡាញ់, ជាទីពេញចិត្ត; ស្អិត; ខាប់; ឆ្ងាញ់; ល្អ; ល្អិតល្អ ។ ប្រើជា កិ. , កិ. វិ. ឬ គុ. ស្រឡាញ់ស៊ប់, ស្រឡាញ់អស់ពីចិត្ត, ទុកចិត្តស៊ប់; ជិតដិត, ទំនុកទុកចិត្ត, ឥតរង្កៀស ។
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំមិនសូវស្និទ្ធនឹងគេទេ; បរិភោគស្និទ្ធ;មនុស្សស្និទ្ធនឹងគ្នា, មិត្រស្និទ្ធ, ស្និទ្ធស្នាល, ស្នេហ៍ស្និទ្ធ ។ល។
ស្មា ( ន. ) ប៉ែកអវយវៈត្រង់ខាងលើគល់ដៃមនុស្សឬត្រង់ខាងលើគល់ជើងមុខសត្វតិរច្ឆាន ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្មាគាង, ស្មាច្រឺប, ស្មាដាក់, ស្មាពូន ។
ស្មារតី ស្មារ-ដី សំ.; បា. ( ន. ) សេចក្ដីនឹកឃើញ, ការរឭកបាន, ការរឭកឃើញមិនភ្លេច, ការចាំបាន, ការប្រុងប្រយ័ត្នមិនឲ្យភ្លេច; ដំណើរស្វាងរុងរឿងគំនិត (សតិ) ។
ឧទាហរណ៍៖ មានស្មារតី, ភ្លាត់ស្មារតី ។
ស្មារលា ស្មារ-លា សំ. ( កិ. ) រឭកឃើញហើយបញ្ចេញវាចាសូមលាគឺសូមលែងធ្វើដូច្នោះតទៅទៀត ឬសូមកុំឲ្យបានចួបប្រទះទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ សូមស្មារលាលែងបាញ់សត្វ ។ ស្មារលាទោស ។
ស្មេ ( គុ. ) ល្អិតញឹកស្អេក ។
ឧទាហរណ៍៖ ល្អិតស្មេ ។
ស្មេរ ( ន. ) អ្នកសរសេរ (ស្មៀន) ។
ឧទាហរណ៍៖ : ស្មៀនស្មេរ ។
ស្រាប់ ( កិ. វិ. ឬ គុ. ) ដែលមានជាសម្រាប់, ដែលមានសម្រេច; ដែលបានធ្វើស្រេចហើយ ។ និ. ដែលប្រាកដហើយ, ស្រេចហើយ ។
ឧទាហរណ៍៖ មានស្រាប់; របស់ស្រាប់ ។ ដូចសេចក្ដីខាងលើស្រាប់, ដូចអ្នកជ្រាបស្រាប់ ។ ស្រេចស្រាប់ ។
ស្រាពក៍ ស្រាប សំ.; បា. ( ន. ) ជើងពានមានមាត់ឆែកៗឬជារំពត់ក្រចាប់ ឬក៏មានមាត់ធ្លុះជារន្ធរហុយជុំវិញ ។ ផ្តិលយ៉ាងធំមានជើងភ្ជាប់ជាមួយ ។
ឧទាហរណ៍៖ : បារីមួយស្រាពក៍ ។ ស្រាពក៍ដាក់ទឹក ។
ស្រាពណ៍ ស្រាប សំ.; បា. ( ន. ) ឈ្មោះខែទី ៩ នៃចន្ទគតិ ។
ឧទាហរណ៍៖ ខែស្រាពណ៍ ។
ស្រាស់ ( កិ. ) បិទ, រាំង ដោយសម្រាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រាស់ច្រក, ស្រាស់របង ។ និយាយស្រាស់ ឬ និយាយស្រាស់ផ្លូវ ។
ស្រះ សំ.; បា. ( ន. ) ទីដក់ទឹកធំដែលកើតពីជីកឬកើតឯងក៏មាន (ដែលកើតឯងហៅ ជាតស្រះ អ. ថ. ជា-តៈ--, ប៉ុន្តែខ្មែរច្រើនហៅ ត្រពាំង ទៅវិញ ។ តាមកំណើតពាក្យ គួរសរសេរ ស្រ័ស ព្រោះក្លាយមកពី សំ. សរស៑ ប៉ុន្តែធ្លាប់ប្រើជា ស្រះ មកយូរអង្វែងហើយ) ។ ស្រះបោក្ខរណី (--បោក-ខៈរ៉ៈ--) ស្រះមានឈូក ។ ស្រះស្រង់ (ម. ព. ស្រង់ ២ ន.) ។ ស្រះស្រី ស្រះមានសិរី, ស្រះមានស្រីសួស្ដី (ច្រើនប្រើជា ព. ទេ. ឬ ព. កា.) ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រះបោក្ខរណី ។ ស្រះស្រង់ ។ ស្រះស្រី ។
ស្រាស់ ( កិ. ) បិទ, រាំង ដោយសម្រាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រាស់ច្រក, ស្រាស់របង ។
ស្រះ សំ.; បា. ( ន. ) ទីដក់ទឹកធំដែលកើតពីជីកឬកើតឯងក៏មាន (ដែលកើតឯងហៅ ជាតស្រះ អ. ថ. ជា-តៈ--, ប៉ុន្តែខ្មែរច្រើនហៅ ត្រពាំង ទៅវិញ ។ តាមកំណើតពាក្យ គួរសរសេរ ស្រ័ស ព្រោះក្លាយមកពី សំ. សរស៑ ប៉ុន្តែធ្លាប់ប្រើជា ស្រះ មកយូរអង្វែងហើយ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រះបោក្ខរណី, ស្រះស្រង់, ស្រះស្រី ។
ស្រុស ( កិ. ) ដាក់របស់ស្រស់ឆៅក្នុងទឹកកំពុងពុះឬក្នុងទឹកក្ដៅ តែមួយរំពេចមិនឲ្យយូរហួសប្រមាណ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រុសអន្លក់ស្ដៅ, ស្រុសមាន់ ។
ស្រុះ ( កិ. វិ. ឬ គុ. ) ដែលព្រមព្រៀងគ្នាឥតទាស់ទាក់, ព្រមព្រឺស, ដែលស្រវាស្រទេញព្រមគ្នា ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រុះគ្នាដូចស្រមោច, ធ្វើការស្រុះគ្នា; ពួកនុ៎ះស្រុះគ្នាណាស់ ។ ស្រុះដៃ ស្រុះស្រួល ។ល។
ស្រែស ( គុ. ) ស្រួយខ្លាំង, ស្រួយក្រៃពេក ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រួយស្រែស, សម្ដីស្រួយស្រែស ។
ស្រែះ ( កិ. ) ចាក់ចេសប្រទាក់ឆ្វាក់ញឹកជាក្រឡាល្អិតៗ ។ ស្រេះ ( ន. ) ឈ្មោះអាវឬកន្សែងជាដើមដែលស្រែះជាក្រឡាល្អិតៗ ។ ឈ្មោះផ្សិតមួយប្រភេទមានស្នាប់ដូចជាចាក់ស្រែះ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រែះសំពត់ធ្លុះ, ចំពាក់ចាក់ស្រែះ, អាវស្រែះ, កន្សែងស្រែះ, ផ្សិតស្រែះ ។
ស្លេស្ម ស្លែស សំ.; បា. ( ន. ) ទឹករំអិលរាវឬខាប់ដែលចេញមកតាមបំពង់ក (ច្រើនសរសេរ ស្លេស្ម៍ ជាង) ។ ស្លេស្ម៍
ឧទាហរណ៍៖ ធ្លាក់ស្លេស្ម៍, ស្លេស្ម៍រាវ, ស្លេស្ម៍ខាប់ ។
ស្លេះ ( កិ. ) ឈប់បង្អង់ទុកដោយឡែកឬដោយអន្លើសិន ។
ឧទាហរណ៍៖ ត្រូវស្លេះសេចក្ដីនេះទុកសិន ។
ស្វាធ្យាយ សំ.; បា. ( កិ. ) សូត្រឮបន្តិចៗ ឬសូត្រខ្សឹបៗ; ទន្ទេញ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្វាធ្យាយមន្ត, ស្វាធ្យាយបាលី គឺសូធ្យមន្ត, សូធ្យបាលី ។
ស្វាធ្យាយន៍ សំ.; បា. ( ន. ) ការសូត្រឮបន្តិចៗ ឬការសូត្រខ្សឹបៗ។
ឧទាហរណ៍៖ ធ្វើស្វាធ្យាយន៍, សិស្សនេះមានស្វាធ្យាយន៍ជានិច្ច គឺធ្វើការសូធ្យ, មានការសូធ្យ ។
ស្វាស សំ. ( ន. ) អង្គជាតរបស់បុរស ។
ស្វះ ( កិ. ) ខំប្រឹងរកក្នុងទីឆ្ងាយៗ ។ ស្វះស្វែង ឬ ស្វែងស្វះ (ម. ព. ស្វែង) ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្វះលាភ, ស្វះស្វែង, ស្វែងស្វះ។
ស្វែង ( កិ. ) ស្វះពន្លះរក; សង្វាតរក; ខំប្រឹងរកឲ្យបានដូចបំណង ដូចជា ស្វែងលាភ, ស្វែងទ្រព្យ ។ ស្វែងស្វះ ឬ ស្វះស្វែង ខំប្រឹងស្វះពន្លះរកក្នុងទីឆ្ងាយៗ ។
ហត្ថ ហ័ត បា.; សំ. ( ន. ) ដៃ; ប្រមោយដំរី; ផ្នួងសក់ ។ ខ្នាតរង្វាស់ប្រវែងពីរចំអាមឬប្រវែងកន្លះលូក។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. ហ័ត-ថៈ។
ឧទាហរណ៍៖ ប្រវែងមួយហត្ថ, ហត្ថកម្ម, ហត្ថកម្មមូល, ហត្ថកោសល្យ, ហត្ថពល, ចុះហត្ថលេខា, ព្រះហស្ដលេខា ។ល។
ហាត់ ( កិ. ) ធ្វើឲ្យជំនាញ, រៀនឲ្យស្ទាត់, ហ្វឹក ។
ឧទាហរណ៍៖ ហាត់សរសេរ, ហាត់គុន, ហាត់ភ្លេង, ហាត់ប្រាណ ។ល។
ហា ( កិ. ) របើកហើយច្រហឡើង; ធ្វើឲ្យរបើកហើបឡើង; បើកមាត់ច្រហឡើង ។ គុ. ដែលរបើកហើបឡើង, ដែលប្រេះហើបច្រហ ។ ហា ស. ល. ( ប. សំ. ) ប្រាំ (៥) (មានប្រើខ្លះតែក្នុងសាស្រ្តាបុរាណ) ។
ឧទាហរណ៍៖ ហាមាត់ ។ លៀសហាលថ្ងៃហា, ផ្លែសំរោងទុំប្រេះហា, ហាទៅត្រង់ណាចេះតែកើតកា, ហាមាត់មិនរួច, ចោរហារយ ។ល។
ហារ សំ. បា. ( ន. ) ការនាំយកអ្វីៗទៅ; អ្វីៗដែលល្មមនាំយកទៅបាន ។ ខ្សែជាគ្រឿងប្រដាប់ក; កង-ក ។ កិ. ចែក, បែងជាចំណែក, រកឲ្យឃើញជាចំណែក (ពាក្យប្រើក្នុងក្បួននព្វន្ត) ។
ឧទាហរណ៍៖ ហារលេខ, លេខហារ, មុក្តាហារ, មុត្តាហារ ។
ហៀ ( គុ. ) ស្តើងណាស់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្តើងហៀ, សម្តើងហៀ គឺស្តើងសើកប៉ប្រើក ។
ហៀរ ( កិ. ) កំពប់ហូរចេញព្រោះពេញខ្លាំងហួសប្រមាណ, ព្រោះខ្ពុរឡើងឬព្រោះធ្លាក់រឥលជ្រុលចុះមក ។ ប្រើជា គុ. ក៏បាន ។ ហៀរហូរ ឬហូរហៀរ (ព. ប្រ.) សម្បូណ៌គរគោក (ច្រើនប្រើ ហូរហៀរ ជាង) : ម្ហូបចំណីសម្បូណ៌ហូរហៀរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹកត្នោតហៀរពីមាត់បំពង់, ទឹកបបរពុះហៀរពីមាត់ឆ្នាំង, សំបោរហៀរ, ទឹកហៀរភ្លឺ, ហៀរហូរ, ឬហូរហៀរ ។
ហោ ស. ( កិ. ) ខ្ចប់ដោយក្រដាសជាកញ្ចប់ខ្ពស់ច្រឡោឬជារាងបួនជ្រុង ។ រុំសពឥស្សរជន។ ស. ( ន. ) កញ្ចប់ដែលខ្ចប់។ ( គុ. ) ដែលមានសាច់ជ្រួញមិនស្មើ (ចំពោះសំពត់ឬក្រដាស) ។ ចិ. ( គុ. ) ល្អ; ត្រូវ ។ ស. ( ន. )មន្ទីរ ។
ឧទាហរណ៍៖ ហោស្ករ-ស ។ ហោព្រះបរមសព, ហោព្រះសព ។ ដេរប្រយ័ត្នកុំឲ្យហោ ! ។ ហោគ្រឿង, ហោត្រ័យ ឬ ហោត្រៃ ។ល។
ហោរ ហោ សំ. ( ន. ) អ្នកចេះហោរាសាស្រ្តឬអ្នកចេះតារាសាស្រ្ត, ហិណ្ឌិក ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្បួនហោរ, ទំនាយហោរ, ហោរាសាស្រ្ត, ហោរាចារ្យ ។ល។
អ សម្រាប់ភាសាសំស្រ្កឹតនិងបាលីប្រើអក្សរនេះជាស្រៈ អានថា អៈ ។ ជាព្យញ្ជនៈទី៣៣ (ជាទី ៨ ក្នុងសេសវគ្គឬអវគ្គ) ។ អ អៈ សំ. បា. ( និ. ) ពាក្យបដិសេធ ។ អ អ ស. ( ន. ) ឈ្មោះប៉ីមួយប្រភេទ។
ឧទាហរណ៍៖ អកតញ្ញូ អភ័ព្វ ។ ផ្លុំប៉ីអ (គួរហៅ ប៉ីបបុស តាមខ្មែរវិញ) ។ល។
អ ! ( ឧ. ) សូរលាន់មាត់ដោយបញ្ជាក់សេចក្ដី ឬដោយបាត់ងឿងឆ្ងល់ ។
ឧទាហរណ៍៖ អ ! ដូច្នោះទេឬ ?; អ៎ ! អញ្ជើញមក ! អ៎ ! ។
អរ អ ( កិ. ) មានអំណរ, មានសោមនស្ស, រីករាយចិត្ត, មានចិត្តរីករាយ ។
ឧទាហរណ៍៖ អរព្រោះបានទ្រព្យគាប់ចិត្ត; បានឮថាកូនប្រឡងជាប់ ខ្ញុំអរណាស់ ! ។ អរគុណ អរសាទរ អរអេក ។ល។
អក ( កិ. ) ចាប់ចំណីអាហារក្រៀម, ផង់ ឬភេសជ្ជៈស្ងួតផង់ជាដើម ពេញទូកដៃ ហាមាត់ធំងើយពម ។ ( ន. ) អជ្ឈុបាតកសត្តមួយប្រភេទ ។ ( ន. ) ប្រដាប់សម្រាប់ដាក់កំបោរបៀកម្លូ ។ អកកំបោរ
ឧទាហរណ៍៖ អកប្រអួល, អកអំបុក, អកថ្នាំផង់ ។ កើតទុក្ខធំយំបោកខ្លួនដូចជាអក ។ កំបោរកន្លះអក, អកកំបោរលង់ហិន, អកកំបោរប្រាក់ ។
អករ៍ អក សំ. បា. ស. ( ន. ) អ្នកមិនធ្វើការអ្វី ។ ពាក្យសម្រាប់ហៅស្ត្រីមានអាយុច្រើន ដែលព្រះករុណាជាម្ចាស់ជីវិតទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោសតាំងឲ្យមានយសធំជាង យាយ, ចាស់, ទុំ ទាំងពួង ប៉ុន្តែឥតនឿយដោយធ្វើការអ្វីទេ គ្រាន់តែចូលក្រាបបង្គំគាល់ តាមពេលកំណត់ក្នុងព្រះរាជពិធីទាំងពួងម្តងៗ, ក្រៅពីវេលានោះ គ្រាន់តែនាំក្សត្រីឬចៅចមក្នុងព្រះបរមរាជវាំងទៅមកដោយកិច្ចណាមួយម្តងៗប៉ុណ្ណោះ ។
អង់ ( កិ. ) រង់, រង់ចាំ, ឈប់ចាំ ។
ឧទាហរណ៍៖ អង់មួយស្របក់, អង់ចាំ (ពាក្យប្រើកាត់ខ្លីមកពីពាក្យ បង្អង់) ។
អង្គ អង់ សំ. បា. ( ន. ) អវយវៈ, រូប, កាយ, ខ្លួនប្រាណ; ភាគ; ចំណែកនៃរាងកាយ; ប្រភេទ; លក្ខណៈ; ហេតុ, ការណ៍, ដើមហេតុ ។ អង់ ( ន. ) អង្គជាតព្រះឥសូរឬសិវលិង្គ ។ ខ្មែរសម័យបុរាណហៅថ្មដែលធ្វើជារូបសិវលិង្គថា អង្គ (ហៅកាត់ខ្លីមកពីពាក្យ អង្គជាត) ។ អង់ ( ន. ឬ បុ. ស. ) នាក់; រូប; ខ្លួន; ទ្រង់; លោក (សម្រាប់ប្រើចំពោះតែព្រះពុទ្ធ, ព្រះពុទ្ធរូប, ក្សត្រិយ៍, ទេវតា, បព្វជិត, ព្រះរាជបុត្រ, ជនដែលជាប់វង្សក្សត្រិយ៍ឆ្ងាយ, ... ) ។
ឧទាហរណ៍៖ អង្គកាយ, អង្គការ, អង្គកំណើត, អង្គពិការ, អង្គសីល ។ ព្រះពុទ្ធគ្រប់ព្រះអង្គ, ក្សត្រិយ៍ពីរព្រះអង្គ, មហាថេរច្រើនអង្គ, ព្រះអង្គ, ព្រះវង្ស។
អង្គា ( ន. ) អង្គ, រូបកាយ ។ ( ន. ) ឈ្មោះឈើមួយប្រភេទ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទាំងពីរអង្គា ។ ផ្កាអង្គា (ឬ ផ្កាអង្គាលឿង ឬ ផ្កាអង្គាសីល) ។
អង្គារ សំ. បា. ( ន. ) ធ្យូង ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. អង់-គារៈ ។ សំ. បា. ( ន. ) ឈ្មោះផ្កាយព្រះគ្រោះទី ៣ ។ ឈ្មោះថ្ងៃទី៣ នៃសប្តាហ៍ ។ ឈ្មោះយាមទី ៣ នៃត្រៃយាម ។
ឧទាហរណ៍៖ ព្រះអង្គារ, អង្គារការ, អង្គារការិកា, អង្គារការិនី, អង្គារដ្ឋាន ។ ផ្កាយអង្គារ, ថ្ងៃអង្គារ, ព្រះសក្យមុនីទ្រង់ចូលបរិនិញ្វននៅថ្ងៃអង្គារយាមអង្គារក្នុងបច្ចូសសម័យថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែពិសាខឆ្នាំម្សាញ់ ... ។
អត្ថ អ័ត បា.; សំ. ( ន. ) ប្រយោជន៍; សេចក្ដី; សេចក្ដីពន្យល់; ពាក្យប្រែស្រាយ; សេចក្ដីចម្រើន; គតិ; រឿង, ហេតុ, ការណ៍; ដំណើរ; ផល; ផលប្រយោជន៍; បំណង; សេចក្ដីប្រាថ្នា; ទ្រព្យ, សម្បត្តិ; របស់; វត្ថុ; អីវ៉ាន់; កិច្ច, កិច្ចការ; ធុរៈ, រវល់;... ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. អ័ត-ថៈ ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្គាល់អត្ថ, រៀនអត្ថ, អត្ថកាម, អត្ថកោវិទ, អត្ថគវេសនា, អត្ថគ្រឹះ, អត្ថចរិយា, អត្ថញ្ញុតា, អត្ថទាន ។ល។
អាត់ ( គុ. ) តូច; ក្រិស ។ ( ន. ) មេក្រមីដែលកើតនៅក្រោមស្បែកមនុស្ស, មានទឹករងៃថ្លាៗ (បន្តិចបន្តួច) នាំបណ្តាលឲ្យរមាស់, ច្រើនកើតត្រង់ចង្វែកដៃ, បាតដៃ និងម្រាមដៃជាងកន្លែងឯទៀត ។
ឧទាហរណ៍៖ សេកអាត់, ស្វាយអាត់ ។ កើតអាត់, អាត់ស៊ីដៃ ។
អា ស. ល. ( បុ. ស. ) បុរិសសព្វនាម ជាពាក្យទាប ឥតគួរសម និយាយចំពោះមនុស្សប្រុស ដែលជាក្មេងតូចឬមនុស្សតូចទាប, ស្និទ្ធស្នាល... ។
ឧទាហរណ៍៖ អាណា?, អានោះ, អានាង, អាង៉ែត, អាភឿន, អាចោរ ។
អា ! ( និ. ជា ឧ. ) ពាក្យលាន់មាត់ ។
ឧទាហរណ៍៖ អា ! អ្វីហ្ន៎ !; អា ! ដូច្នោះទេឬ ?; អា ! អញ្ជើញមក !... ។
អាថ៌ អារ មើលក្នុងពាក្យ អថ៌ ឬ អាថ៌ ។
អថ៌ អ័រ សំ. ( ន. ) អត្ថ : ធម៌អថ៌ ធម៌និងអត្ថគឺបាលីនិងអដ្ឋកថា។ អាថ៌
ឧទាហរណ៍៖ រៀងធម៌អថ៌, ចេះធម៌ចេះអថ៌ ឬ ចេះធម៌អាថ៌ ។
អារ ( កិ. ) កាត់, បំបែក, ច្រៀក, តម្រឹម ដោយរណារ ។ ( គុ. ) ដែលកាត់ផ្តាច់ប្រយោជន៍ដែលខ្លួនត្រូវបានគឺប្រយោជន៍ខាងការបន្តពូជពង្ស ។
ឧទាហរណ៍៖ អារឈើ, អាររម្លំ, អារបំបែក ។ ស្រីអារ, ប្រុសអារ ។
អ័ព្ទ អ័ប សំ.; បា. ( ន. ) ពពក; មេឃ; ផ្សែងខាប់ដែលបណ្តាលកើតឡើងអំពីអាកាសធាតុ ។ (សរសេរ អ័ព្ភ ក៏បាន)។ ប្រើជាពាក្យប្រៀបក៏បាន ។ អ័ភ្រ
ឧទាហរណ៍៖ ចុះអ័ព្ទពេញទន្លេ ។ ធូលីហុយអ័ព្ទ; ងងឹតអ័ព្ទ ; អ័ព្ទអន់; អួអ័ព្ទ (ពាក្យប្រៀបទាំងនេះប្រើផ្លាស់ប្តូរគ្នានឹងពាក្យ អាប់ បានតាមចិត្ត) ។
អាប់ ( គុ. ) ដែលអន់ឬតិចពន្លឺ, អន់សម្បុរ; ថយលម្អ, មិនរុងរឿង; ថោក, ថោកថយ; សាបរលាប, ទន់ទាប; ខ្យោយ, ទន់ខ្យោយ; តិច, តិចផ្លូវដឹង, យឺតក្រយល់; ដែលឥតគេរាប់ (មើលក្នុងពាក្យ ស្រអាប់, អប្ប, អ័ព្ទ ឬ អ័ក្រ ផង) ។ ( កិ. ) ផាត់ប្រាក់កាក់ឬលុយឲ្យទៅអ្នកទិញ ។
ឧទាហរណ៍៖ អាប់គំនិត, អាប់ប្រាជ្ញា, អាប់រស្មី, អាប់ឱន ។ ខ្ញុំទិញនំអ្នក ២៥ សេន ខ្ញុំឲ្យប្រាក់១រៀលទៅអ្នក ត្រូវអ្នកអាប់ ៧៥ សេនមកឲ្យខ្ញុំ ។
អសារ អៈសា សំ. បា. ( គុ. ) ដែលឥតខ្លឹម; ឥតប្រយោជន៍; ដែលគ្មានតម្លៃ; ដែលមិនពិត;... ។ ប្រើជា កិ. វិ. ក៏បាន ។ ប្រើជា អសារៈ ក៏បាន ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. អៈសារ៉ៈ ។
ឧទាហរណ៍៖ សម្ដីអសារឥតការ, របស់អសារឥតការ ។ ទុកចោលអសារឥតការ, ខូចអសារឥតការ ។ ដូចជា អសារគតិ គតិមិនខ្ជាប់ខ្ជួន; គតិមិននឹង (ព. ផ្ទ. សារគតិ) ។ អសារជាត អសារព្រឹក្ស ។ល។
ឧស្សាហៈ អ៊ុស-សាហៈ បា.; សំ. ( ន. ) សេចក្ដីឱហាត, សេចក្ដីខ្មីឃ្មាតឬសង្វាត, ការខំប្រឹងមិនខ្ជិល, មិនច្រអូស (ប្រើជា ឧត្សាហៈ ឬ ឧត្សាហ៍ ក៏បាន) ។ ប្រើជា កិ. ក៏បាន ។ ប្រើជា គុ. ក៏មាន ។ ឧស្សាហ៍
ឧទាហរណ៍៖ មានឧស្សាហៈ, មានឧស្សាហ៍ធ្វើការ ។ ឧស្សាហ៍ធ្វើការ, ឧស្សាហ៍រៀនសូត្រ ។ មនុស្សឧស្សាហ៍, ក្មេងឱសាហ៍ ។ល។
អាចារ --រ៉ៈ សំ. បា. ( ន. ) ការប្រព្រឹត្ត, ចរិយា; ឫកពា, ឫកមារយាទ; សណ្ដាប់ធ្នាប់ ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងចុងសព្ទដទៃ អ. ថ. --ចា។ អាចារៈ
ឧទាហរណ៍៖ មានអាចារៈល្អ, មានអាចារៈពុំគួរសម, អាចារកុសល, អាចារកោសល្ល, អាចារវិន័យ, អាចារវិបត្តិ, សមាចារ, អភិសមាចារ ។ល។
អាចារ្យ --ចា សំ.; បា. ( ន. ) អ្នកប្រដៅឬហាត់មារយាទ; អ្នកប្រព្រឹត្តល្អ, អ្នកកាន់ត្រឹមត្រូវ, អ្នកត្រឹមត្រូវ, អ្នកដែលសិស្សត្រូវគោរព, អ្នកធ្វើប្រយោជន៍ដល់សិស្ស, អ្នកបង្រៀនចំណេះគេ, គ្រូ, គ្រូបង្រៀន ។
ឧទាហរណ៍៖ បព្វជ្ជាចារ្យ, ឧបសម្បទាចារ្យ, ឧទ្ទេសាចារ្យ, និស្សយាចារ្យ, ធម្មាចារ្យ, អាចារ្យកម្មដ្ឋាន, អាចារ្យយោគី, អាចារ្យវត្ត ។ល។
អាស ( គុ. ) ដែលឥតបើគិតពីកេរ្តិ៍ខ្មាស, ដែលមានចិត្តនិងឫកពា-រហើ-រហាយឥតអៀនខ្មាស, ចើក (ប្រើចំពោះតែស្ត្រី) ។
ឧទាហរណ៍៖ ស្រីអាស ។ បញ្ចោរលើកអាស , ជេរលើកអាស, អាសតាងខ្ទើយ ។
អាសនៈ --សៈន៉ៈ សំ. បា. ( ន. ) ទីអង្គុយ, កន្លែងអង្គុយ, កម្រាលឬប្រដាប់សម្រាប់អង្គុយ ។ ព. កា. ច្រើនប្រើ អាសន៍ ជាង ។ អាសន៍
ឧទាហរណ៍៖ : អង្គុយលើអាសនៈស្មើគ្នា, ក្រាលអាសនៈ, ដើមអាសន៍, អាសនន្តរិក, អាសនសាលា, អាសនានុក្រម, ទីចាសនៈ, សមានាសនៈ, សមានាសនិក ។
អារម្ភ --រ័ម-ភៈ, ព. កា. --រ៉ម់ ក៏បាន សំ. បា. ( ន. ) ការប្រារព្ធ, ការតាំងផ្តើម ឬផ្តួចផ្តើម; ការរៀបរប; ដំណើរចាប់ផ្តើមការ, ចាប់ធ្វើការឬចាប់ការ ។
ឧទាហរណ៍៖ អារម្ភកថា, អារម្ភចេតនា, អារម្ភបទ, អារម្ភវាទ ។ល។
អារម្មណ៍ --រ៉ម់ បា.; សំ. ( ន. ) គ្រឿងតោង; គ្រឿងព្យួរ; គ្រឿងទាញឬទាញទាក់; គ្រឿងតោងរបស់ចិត្ត; គំនិត; ការដឹង;... ។ ដែលប្រើដោយច្រើន, សំដៅត្រង់ គ្រឿងតោងរបស់ចិត្ត ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ សរសេរជា អារម្មណ (អ.ថ. --រុ័ម-ម៉ៈណៈ)។
ឧទាហរណ៍៖ អារម្មណ៍ល្អ, អារម្មណ៍មិនល្អ, អារម្មណ៍មិនទៀង, ឃ្វាងអារម្មណ៍, ចាប់អារម្មណ៍, ជិះអារម្មណ៍, ជោកអារម្មណ៍, ទទួលអារម្មណ៍, ទប់អារម្មណ៍, ទាសអារម្មណ៍, ទាស់អារម្មណ៍, អារម្មណ-ប្បភេទ ។ល។
អូ! ( ឧ. ) ពាក្យលាន់មាត់ដោយការអស់ឆ្ងល់, ដោយការយល់សេចក្ដីជាក់ជាដើម ។
ឧទាហរណ៍៖ អូ ! មែនហើយ ! អូ៎ ! ដូច្នោះទេ ឬ ? ។ អូ៎ !
អូរ ( ន. ) ជ្រលងជាផ្លូវទឹកដែល, ក្នុងរដូវភ្លៀង, មានទឹកហូរចូលមកក្នុងនទីឬក្នុងបឹង, ក្នុងសមុទ្រ ។
ឧទាហរណ៍៖ ទឹកអូរតូចធំហូរប្រជុំចុះមកក្នុងនទី ។
ឩដ្ឋ អូត បា.; សំ. ( ន. ) សត្វចតុប្បាទពួកសត្វរើអៀង, មានពីរប្រភេទគឺ អូដ្ឋបូគពីរ; អូដ្ឋបូគមួយ ។ អូដ្ឋទាំងពីរប្រភេទនេះ ជាសត្វមានកម្លាំងរឹងប៉ឹង
មានអំណត់ប៉ិនធន់ទ្រាំអត់សម្រេកគម្លាននិងកម្ដៅថ្ងៃជាដើម, មានប្រយោជន៍ប្រើជាយានជំនិះ ឬដឹកនាំភណ្ឌៈក្នុងប្រទេសដែលមានផ្លូវលំបាក ដូចយ៉ាងផ្លូវកាត់ឆ្លងវាលខ្សាច់ធំៗឬសមុទ្រខ្សាច់ជាដើម ។ អូដ្ឋ
អូត ( កិ. ) យំ, យំសោក, សម្តែងអាការធ្វើដូចជាយំសោក (ប្រើចំពោះតែត្រង់ថ្នាក់រឿងដែលតួល្ខោនត្រូវធ្វើជាយំសោក ។ បុរាណប្រើជា ឱត) ។ ន. ឈ្មោះដំណើរភ្លេងពិណពាទ្យមួយបទ សម្រាប់លេងត្រង់ថ្នាក់ល្ខោនអូត (ល្ខោនធ្វើជាយំសោក) ហៅថា ភ្លេងអូត (បុរាណហៅ ភ្លេងឱត) ។
ឯ អែ ( និ. ) ខាង; ចំណែកខាង; នា, ឰដ៏; ត្រង់ ។
ឧទាហរណ៍៖ ឯកើត, ឯលិច (ឯឡិច), ឯជើង, ឯត្បូង ខាងកើត, ខាងលិច (ខាងឡិច), ខាងជើង, ខាងត្បូង ។ ឯក្រោម, ឯលើ, ឯក្រោយ, ឯមុខ, ឯខ្ញុំ, ឯណា ?, ឯណេះ ឬ ឯនេះ, ឯណោះ ឬ ឯនោះ, ឯភ្នែក ឬឯមុខ ។ល។
អែ ( កិ. វិ. ឬ គុ. ) ដែលជជែកគ្នាច្រើននាក់ឮតែសូរសព្ទមិនប្រាកដជាថាអ្វី ឬមិនច្បាស់ថាសម្ដីអ្នកណាជាអ្នកណា ។
ឧទាហរណ៍៖ ជជែកគ្នាអែ; សូរអែ ។
ឯង អែង ( បុ. ស. ) អ្នក ។ ពាក្យសម្រាប់ហៅ មនុស្សក្មេងជាងឬតូចទាបជាង ក្នុងទីចំពោះមុខ ។ អែង ( និ. ) ចំពោះខ្លួន, ផ្ទាល់ខ្លួន, លើខ្លួន, ពីខ្លួន, ពីទំនើងខ្លួន ។ ស្រាប់; តាមធម្មតា; ដែលមិនបាច់ធ្វើ ។ មែន, ពិត, មែនពិត; គត់;ហោង។
ឧទាហរណ៍៖ ឯងទៅណា ?, ឯងទាំងអស់គ្នា, កុំអាលទៅណា !, អាឯង ។ ខ្លួនឯង, ឯកឯង, ម្នាក់ឯង ។ ត្រពាំងកើតឯង, ឈើដុះឯង, ។ ដូច្នោះឯង, នុ៎ះឯង, តែប៉ុណ្ណេះឯង ។ល។
អែងអោង ( កិ. វិ. ឬ គុ. ) ដែលបញ្ចេញឫកឬឥរិយាបថដើរក្រអឺតក្រអោង ។
ឧទាហរណ៍៖ ដើរអែងអោង; ដំណើរអែងអោង ។
ដែរ (និ.) ដូចគ្នា, បានដូចគ្នា, ផង;
ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំទៅដែរ, ដូច្នេះក៏បានដែរ, អ្នកទៅលេងសំឡូតជាមួយខ្ញុំដែរឬ? ល្អគ្រាន់បើដែរ ។ល។
ដែល (អា. និ.) ពាក្យប្រាប់ដំណើរនៃអំពើ សម្រាប់និយាយភ្ជាប់នាំមុខនាមសព្ទ។
ឧទាហរណ៍៖ ការដែលខ្ញុំធ្វើ, ពាក្យដែលគេនិយាយ, ដំណឹងដែលខ្ញុំដឹង, សាលារៀនដែលរាជរដ្ឋាភិបាលចំណាយលុយឱ្យសង់ ។
ដែល (ន) សំណល់ របស់ដែលសល់ឬដែលគេប្រើប្រាស់ហើយ។
ឧទាហរណ៍៖ ស៊ីបាយដែលគេ, ស្លៀកខោដែលគេ។
ចៀរ (កិ.) ចិត តម្រឹម ឬកាត់ឱ្យជាចំនៀរ។ ឧទាហរណ៍ មីងចៀរស្លឹកចេក, ជាងចៀរជើងសក់។
ជា (កិ.) ស្រួល ល្អ សុខ សប្បាយ រួចពីឈឺ។ ឧទាហរណ៍ គាត់ជាពីជំងឺហើយ។
ជា (កិ.ចំ.)ពាក្យសម្រាប់និយាយចង្អុលនាមសព្ទឱ្យដាច់សេចក្ដីដោយឡែក។ ឧទាហរណ៍១៖ វិជ្ជាជាទ្រព្យដ៏ប្រសើរក្នុងលោក។ ឧទាហរណ៍២៖ ខ្លាជាសត្វសាហាវ។
ជា (ធ.) ក្នុង ដូច (ក្នុងឬទៅជាភាសាមួយ)។ ឧទាហរណ៍៖ គែនិយាយជាភាសាខ្មែរ ឬអង់គ្លេស។
ពៅ
(គុ.) ដែលជាប្អូនគេបំផុតឬក្រោយគេបំផុត : កូនពៅ, ប្អូនពៅ, សិស្សពៅ។
(ន.) ឈើស្រស់ឬឫស្សីស្រស់បីកំណាត់ដែលគេសម្រួចបោះភ្ជាប់នឹងដី ធ្វើជាចង្ក្រានបណ្ដោះអាសន្ន ប្រើការដាំស្ល, សម្រាប់អ្នកដំណើរ : បោះពៅដាំស្ល ។ ចម្រឹងដែកខ្លីៗ បីឬបួនកំណាត់ ទោះរាយក្ដី ភ្ជាប់គល់នឹងកងដែករង្វង់មូលក្ដី ដែលសម្រាប់បោះប្រើការដាំស្ល ក៏ហៅ ពៅ ដែរ, ច្រើនហៅថា ពៅដែក ។
ប៉ូវ
(ន.) ថូធ្វើពីដី រាងទ្រពីងមាត់គ្រហួច សាច់ដូចពាង (ច្រើនប្រើតែក្នុងសម័យពីដើម) ។
រាប
(គុ.) ដែលមិនរដិបរដុប, ដែលឥតប៉ោង, ឥតផត, ឥតខ្ពស់ទាប : ដីរាប, ផ្លូវរាប, ឈើមានសាច់រាប ។ ដែលពង្រាបបានបទស៊ាំថ្នឹកហើយ : គោរាប, ក្របីរាប ។ រាបទាប ដែលមានតែទាបឥតខ្ពស់, ឥតរដិបរដុប; ដែលសុភាពទន់ភ្លន់ : ឫកពារាបទាប, សម្ដីរាបទាប ។ រាបធេង រាបសព្វអន្លើ ។ រាបស្មើ ដែលរាបស្មើគ្នាឥតមានប្លែក ។ល។
រៀប
(កិ.) ធ្វើឲ្យមានរបៀប, ចាត់របៀប : រៀបផ្ទះ, រៀបស្រុក ។ តែង, តាក់តែង; ប្រុងចាំ : រៀបខ្លួន (តែងខ្លួន ឬប្រុងខ្លួនចាំ) ។ ចាត់ការធ្វើអាពាហ៍ពិពាហ៍ឲ្យតាមរបៀប : រៀបកូនឲ្យមានផ្ទះសម្បែង ។
(និ.) ទៀប, ហៀប, ជិត, រកកល់; ទៀបនឹង ... រកកល់នឹង, ស្ទើរនឹង : រៀបស្លាប់; រៀបលាគ្នា; រៀបនឹងទៅ, រៀបនឹងបាន, រៀបនឹងដល់ ។